Osmanlı döneminde üretilen tefsir alanına dair eserlerin sadece tefsir kitaplarında değil, farklı alanlara dair üretilen eserlerde de ele alındığını görmekteyiz. Bunlardan bir tanesi de farklı ilimlerden örneklerin genellikle mesele merkezinde anlatıldığı “Enmûzecu’l-Ulûm” adlı eserlerdir. Bu çalışmada Osmanlı döneminde yaşayan Muhammed b. Ahmed et-Tarsûsî’nin “Enmuzecu’l-Ulûm li Erbâbi’l-Fuhûm” adlı eserinde tefsire dair ele aldığı iki meseleyi inceledik. Ele alınan meselelerin ilki, tefsirin kaideleri konusunda Molla Fenari’nin “Aynu’l-A’yan” adlı Fatiha suresi tefsiri çalışmasının giriş bölümünde ele aldığı tefsir ilminin kaidelerine dair verdiği bilgilerin açımlanmasıdır. Buna göre tefsir ilminin kaidelerinin birkaç taneyle sınırlı olduğunu belirten Molla Fenari, bu kaidelerin neler olduğunu eserinde zikretmemektedir. Müellifimiz Tarsusi, eserinin tefsir bölümünde ilk olarak bu kaideleri tespit etmeye çalışmıştır. Bununla birlikte kaidelerin istisnalarının olabileceğini de bu kaidelerin sonuna bir uyarı olarak eklemiştir. Tarsûsî’nin incelediği ikinci konu, ayet tefsiridir. Cuma suresinin dokuzuncu ayetini ele alan müellif, söz konusu ayeti on beş farklı başlık altında incelemiştir. Başlıklara bakıldığında her bir başlığın, bir ilim dalına karşılık geldiği görülmektedir. Lafzî ilimlerden manaya doğru bir sıralamanın dikkate alındığı görülmektedir. Buna göre ele alınan başlıklar şunlardır: Lugat (dil), Vaz’, İştikak, Sarf, Nahiv, Meânî, Beyan, Bedî, Aruz ve Kafiye, Mantık, Adabu’l-Bahs, Kelam, İsnad, Usulu’l-Fıkh, Tecvid. Sonuç olarak müfessirin bu tasnifinin her ne kadar dillendirmese de örnek bir ayet tefsiri denemesi olduğu söylenebilir.

In the Ottoman period, not only in Tafseer works but also in the books related to other disciplines used to include Quran commentaries. One type of these works was Anmuzaj al-Ulum, literally means Samples of Disciplines. In this article, I have examined two subjects related to Tafseer in Anmuzaj al-Ulum li Arbab al-Fuhumof Muhammad b. Ahmad al-Tarsusi who lived in the Ottoman period. The first subject is the analysis of the principles ofTafseerdiscipline which were given in the chapter of the commentary of Sura al-Fatiha in MollaFanari’sAyn al-A’yan. While Fanari was stating a few principles and not explaining them exactly, Tarsusi tried to establish these principles in the Tafseer chapter of his work. The second subject Tarsusi dealt with is the Tafseer of Ayat. As an example, he takes the 9th verse of Sura al-Cuma and analyzes it under the fifteen titles, namely, lexicon, Wadh’, etymology, morphology, grammar, semantics, statement, ilm al-bedi’, prosody and rhyme, logic, principles of discussion (adab al-bahs), Speech, reference, principles of jurisprudence (Usul al-fiqh), and Tajweed.Considering these titles, it is obvious that each title corresponds to a branch of disciplines and they line up from the literal to incorporeal. As the conclusion, I claim that even if Tarsusidoes not call his work as Tafseer of Ayat, his categorization is a sample of Anmuzaj al-Ulum.