Anadolu’da Kapıya Katran Sürme Vak’aları: Konya Şer’iye Sicilleri Işığında Hukukî, Kültürel ve Toplumsal Boyutları (1645-1750)

Author:

Number of pages:
133-156
Language:
Year-Number:
2014-Volume 9 Issue 1

XVII.-XVIII. yüzyıla ait Şer’iye Sicilleri incelendiğinde, bazı evlerin sokak kapılarına, gecenin bir yarısı, gizlice katran sürüldüğü anlaşılmaktadır. Genel kabule göre kapıya katran hanedeki kişilerin iffetsizleri sebebiyle sürülmekteydi. Zina hadiselerinin ispatlanmasının çok zor olması, bu suça kayıtsız kalmak istemeyen kişileri, “mahrem” ile “kamusal alan” arasında sınır olan sokak kapısı üzerinden, katran vasıtasıyla yetkililere duyurmaya sevk etmiştir. Toplumsal hafızada zinaya karşı tepki olarak kodlanan kapıya katran sürme geleneği, zaman içinde art niyetli kişiler tarafından “iftira atmak” ve “kara çalmak” için de kullanılır hale gelmiştir. Hatta bir sıbyan mektebinin muallimine mektup gönderilerek, görevinden ayrılması gerektiği, aksi halde mektebinin kapısına katran sürüleceği ve bunu dikkate almazsa evinin de kapısına katran sürülerek “âleme rüsvay” edileceği şeklinde tehditte bulunulmuştur. Muallim ise bu eylemi engellemek ve failini yakalamak için, yanına iki arkadaşını da alarak, pusu kurmak suretiyle, katran üzerinden yapılan bu tehdidi ne kadar ciddiye aldığını göstermiştir. Hadiselerin büyük bir çoğunluğunda olayların failleri bilinmese de, faillerinin ispatlandığı olaylardan, toplum tarafından itibarlı ve güvenilir kabul edilen kişilerin de, kapıya katran sürmek suretiyle yapılan karalama faaliyetlerinin önemli aktörlerinden oldukları görülmüştür. Kapıya katran hangi amaçla sürülmüş olursa olsun, hane sahiplerinin muhakkak suretle mahkemeye gittikleri ve hanelerine isnat edilen suçla yüzleştikleri görülmektedir. Mahkemenin seyri, büyük ölçüde, olayın meydana geldiği mahalle/köy ahalisinin beyanlarına göre şekillenmekteydi. Kapıya katran sürme hadiselerinin hukukî, kültürel ve toplumsal boyutlarını ortaya sunabilme gayesinde olan bu çalışma, büyük ölçüde, 1645-1750 yıllarını kapsayan Konya Şer’iye Sicilleri vasıtasıyla şekillendirilmiştir.

Keywords


When the records of religious court records belonging to the 17th and 18th centuries are analyzed, it is observed that some people smeared tar over the exterior door of particular people secretly in the dead of night. Smearing tar on doors was generally on account of defilement of house residents. The fact that incidents of adultery are extremely difficult to be proved, led people who preferred not to be indifferent to this to reveal this sin through the way of smearing tar over the exterior doors which are regarded as the border between the “social” and “private” lives. The tradition of smearing tar on doors which was in society’s memory associated with a reaction to adultery turned out to be, in time, a way of “slandering” and “blackwash” one's reputation by some sinister people. For that matter, a letter was sent to the teacher of an infants’ school saying that he has to quit his job or else one will smear tar on the school’s door and if he does not take this into consideration, there will be tar smeared on his house door too, which means he will lose face. Upon this threat, the teacher proved how serious he regarded the threat by trying to prevent the action and find the perpetrator by laying an ambush with his two friends. Even if perpetrators are not known in many cases, it was seen that even those who were regarded as respected and reliable people were amongst the ones who took these smear campaigns. It is observed that residents definitely informed the court about the incident regardless of the reason why tar was smeared, and faced the slander attributed to them in accordance with the statements of people living in the neighborhood. The course of court was mainly formed according to statements of neighborhood/village residents in which the incident occurred. This study that tries to present juridical, cultural and social aspects of smearing tar on doors is mainly formed via 1645-1750 Konya Religious Courts Records.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 2,221
Number of downloads 541

Share

Journal of Turkish Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.