Tanzimat romanı, türün Türk edebiyatındaki ilk örneklerini ihtiva etmesi bakımından olduğu kadar dönemin sosyal yaşantısına, fikir dünyasına, değişimlerine, algılarına, kavram ve sorunlar hakkındaki tartışmalarına ışık tutması bakımından da dikkate değerdir. Edebiyatın tarih ve sosyoloji ile olan bağı dikkate alındığında bu dönem romancılarının sanat anlayışları ile ilintili olarak ele aldıkları konular aynı zamanda bu konuların dönemin düşünce dünyasındaki yansımalarına da ışık tutar. Tanzimat romanının kişileri çoğunlukla temsil boyutu baskın olan tiplerden oluşur ve yazarın mesajını okura iletmede bu tipler kullanılır. Bununla beraber bu tiplerin oluşumunu hazırlayan kişi ve durumlar da dikkate alınmalıdır. Dönem romanının özellikle genç, erkek tipler üzerinden söylediklerinin baskınlığı göz önüne alındığında bu kişilerin gelişiminden sorumlu aileleri de incelemek meseleyi derinliğe kavuşturmak konusunda fayda sağlar. İlaveten bu incelemeler söz konusu tiplerin temsil ettikleri değerlerin veya çözülmenin de daha detaylı yorumlanmasına olanak tanır. Roman içerisinde baskın kişiler olmamaları dolayısıyla genç, kız kişiler ve onların aileleri ile ilgili yorumlar erkek tipler ve aileleri ile ilgili yorumlardan belirgin biçimde azdır. Ayrıca erkek çocukların daha çok babaları ile olan ilişkileri üzerinde durulmuştur. Bu durumun hem edebi esere hem de edebi eserin içinde geliştiği döneme dair oldukça etkin bir yorumlama alanı ortaya çıkardığı söylenebilir. Yine bu ilişki, romanların tezleri ve dönem zihniyeti bakımından daha fazla veri sunan daha derinlikli bir ilişkidir. Öte yandan çoğunlukla babanın kaybı veya yokluğu durumunda annenin çocuğu ile olan ilişkisi aynı zenginlikte veriler sunmamasına rağmen eseri ve dönemin bütününe yayılan yorumları derinleştirecek olması bakımından mühimdir. Bu çalışma Tanzimat romanındaki anne tipinin etkileri ve yeterlilikleri, annelik algısı, kadının toplumsal konumu konularında yapılan çalışmalara katkı sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmamız Taaşşuk-ı Tâlât ve Fitnat, İntibah, Sergüzeşt, Felâtun Bey ile Râkım Efendi, Zehra ve Araba Sevdası adlı romanları kapsamaktadır.

Tanzimat novel is notable in point of including the first representatives of the genre in Turkish Literature as well as enlightening the social life, conceptions, changes, perceptions, discussions on notions and problems of the period. In consideration of the relation between the literature and history with sociology, the themes employed by this period novelists according to their art comprehensions, are also shedding light on these themes’ reflections in the conceptions of the period. The characters of Tnazimat novel mostly consist of types whose representation value is high and these characters are used to convey the message of the writer to the reader. Nevertheless the people and the condition that leads to the formation of these types need to be taken into consideration. When the dominancy statements used in the novel via especially young and male characters, are considered; it is useful to analyze the parents who have the major role in the formation of these characters to understand the issue profoundly. Besides, these analysises also enable to interpret the values and the corruption represented by the said characters in detail. Within the novel since they are not dominant characters, the comments on young, female characters and their families are distinctly less than the comments on male characters and their families. Furthermore, mostly male characters’ relationship with their fathers are emphasized. It could be said that this situation leads an effective interpretation range on both the literary work and the period literary work is formed in. Also, this relationship is a profound one offering more information in terms of the thesis of novels and period mentality. At the same time, although the relationship between the child and the mother in case of mostly the loss or the absence of the father, does not offer equal sgnifişcant information; it is important in the way of deepening the work of art and the interpretation of the whole period. This study is prepared to contribute to the studies regarding the effects and sufficiencies of the mother type, motherhood perception, social status of women in Tanzimat novel. The study includes Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, İntibah, Sergüzeşt, Felatun Bey ile Rakım Efendi, Zehra and Araba Sevdası.