Avrupa’nın güneydoğusunda bulunan ve Anadolu’ya komşu olan Balkan yarımadası çok eski çağlardan beri Türklerin yoğun olarak yaşadığı bir bölgedir. Yerleşim eski olsa da Türklerin Balkan yarımadasındaki kültürel ve edebî faaliyetleri 14 ve 15. yüzyıllardan itibaren meyvelerini vermeye başlar. Balkanlarda Türk kültür ve edebiyatının ürün vermeye başlamasında uç bölgelerdeki akıncı beylerinin himâyesi ve teşviki etkili olur. Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki sınırlarını koruma görevi üstlenen uç beyleri şiir ve edebiyatla da ilgilenir, şair ve yazarlara hoşgörülü davranarak Balkanlar’da Türk kültür ve edebiyatının gelişmesine katkıda bulunurlar. Akıncı beyleri ve konakları çevresinde toplanan şair ve yazarlar gördükleri ilgi ve destekle eser vermeye başlarlar. şair biyografilerine istinaden şairler hakkında yapılmış istatistik çalışmaları Balkanlarda bazı şehir ve kasabaların Türk kültür ve edebiyatına katkı sağlamakta öne çıktığı fikrini verirler. Vardar Yenicesi, Priştine, Prizren, Kosova, Selanik, Ruscuk ve Üsküp bu hususta adı zikredilebilecek şehir ve kasabalardır. Saraybosna’da doğan ve asıl adı Muhammed Fazlullah Şerifzâde olan Mehmet Fâzıl Paşa dîvân edebiyatının son devresinde eser vermiş bir şâir bir devlet adamıdır. Edirne, Bosna, İstanbul ve İzmîd gibi Osmanlı Devleti’nin farklı şehirlerinde müderrislik, mütesellimlik kaymakamlık ve mutasarrıflık v.b. görevlerde bulunan Mehmed Fâzıl Paşa, oldukça hacimli bir dîvan sahibidir. Şiirlerinde Fâzıl mahlasını kullanan ve mevlevî neşvesini bolca işleyen Mehmed Fâzıl Paşa Dîvânı’nda mahallî öğelere de yer vermiş, Osmanlı’nın farklı şehir ve beldeleri ile doğup büyüdüğü bölge şehirlerini şiirlerinde zikretmiştir. Biz bu bildiride, şiirlerinde Bosna ve diğer bazı Rumeli şehirlerini anıp Bosna vasfında bir de gazel yazmış olan Mehmed Fâzıl Paşa’nın Dîvânı’nda geçen mahallî ve bölgesel, özellikle de memleketi ve çevresi ile ilgili öğeler üzerinde duracağız.

The Balkan Peninsula, situated in south-eastern Europe and neighbouring Anatolia, has been a territory densely populated by Turks since ancient times. Despite earlier settlement, the Turkish cultural and literary activity started flourishing in 14th and 15th centuries. The patronage and the encouragement of the margraves, the Ottoman frontier lords, were very effective on the emergence of Turkish culture and literature in the Balkans. In addition to being responsible for defending the Ottoman frontiers in Europe, the margraves were also interested in poetry and literature and their tolerant treatment of poets and authors contributed to the development of Turkish culture and literature in the Balkans. Thanks to the interests and support the poets and authors got from the margraves, they gathered around the lords’ mansions and started producing literary works. The statistical research based on the biographies of the poets reveals that some cities and towns occupied a leading role in their contribution to Turkish culture and literature. New-town of Vardar, Pristina, Prizren, Kosovo, Thessaloniki, Ruse, and Skopje are among such principal cities and towns. Fazlullah born in Sarajevo, and the actual name is Muhammad Fazil Pasha, Mehmet Şerifzâde