Avrupa Kapitalizmi, XIX. yüzyılda başta Osmanlı Devleti olmak üzere Türk Dünyasını derinden etkilemiştir. Başlangıçta alt yapı yatırım işletmeleri ile başlayıp borçlanma safhasına kadar uzanan kapitalizm, özellikle batı Türk Dünyası ekonomisinin bağımsızlığına büyük zarar vermiştir. Avrupa Kapitalizmi’nin Türk Dünyasına uzanan kollarından biri de Tütün tarımı ve işletmesinin özelleştirilmesidir. Osmanlı Devleti tütünü işletilmek üzere 1883 yılında otuz yıl süre ile Avrupalı üç ortaklı bir şirkete verildi. 1913 yılında bu süre, karşılıklı mutabakat ile 15 yıl daha uzatıldı. Fakat Türkiye Cumhuriyeti tarafından 1925 yılında devlet tekeli haline getirildi. Bu özelleştirme hareketine çeşitli direnişler olsa da sistem devam etti. Çok uluslu bir yönetime sahip Reji İdaresi’nin birden fazla ulusa mensup çalışanları da vardı. Osmanlı Döneminde Reji İdaresine karşı yapılan tütün çiftçi, işçi ve esnaf direnişi emek tarihi açısından da oldukça önemlidir. İran’daki Kaçar Hanedanlığı, benzer bir şekilde ülkesindeki tütün işletme hakkını 1890 yılında on beş yıllığına bir İngiliz şirketine verdi. Bu özelleştirme ülkedeki ulemanın önderliğinde tütün tüccarı ve tütün çiftçisinden oluşan ittifakın direnmesiyle 1891 yılında iptal edildi. Bundan dolayı İngiliz şirketine yüklü miktarda tazminat ödendi. Bu makale, Başbakanlık Osmanlı Arşivlerindeki defter ve belgeler başta olmak üzere konu ile ilgili temel literatür incelenerek hazırlanmıştır. Tütünün yabancı bir şirket tarafından işletilmesi Osmanlı Devleti’nde kırk iki yıl, Kaçar Hanedanlığı’nda bir yıl devam etmesinin en önemli nedeni iki Türk Hanedanlığındaki din-devlet ilişkisi anlayışından kaynaklanmaktadır.

European capitalism influenced the Turkic Lands especially the Ottoman Empire deeply in the 19th century. The European capitalist expansion beginning with the enterprises of infra-structure and culmination in the foreign debt load had some detrimental results for the economic independence of the Western Turkic Lands. One of the channels of the European capitalist enterprise in the Turkic Lands was the privatization of the tobacco agriculture. The management of the tobacco agriculture was given to a company of three European partners for 30 years in 1883. In 1913, this period is extended by mutual agreement for another 15 years. Régie Administration (Tobacco monopoly) has a multinational management employees were members of more than one nation. Tobacco Monopoly Administration against the Ottoman Period, farmers, workers and artisans are very important for the history of the resistance effort.But it became a state monopoly in 1925 by the Republic of Turkey. Despite the popular discontent, the privatize regulation of the tobacco agriculture continued. Similarly, the Kaçar Sultanate in Iran gave the administration of the tobacco industry to an English company for 15 years in 1890. This attempt of privatization was abolished in 1891 upon the resistance of the union consisted of tobacco traders and peasants headed by the ulema (religious scholars). This paper puts forward that the relation between the state and the religion reveals the most crucial reason why foreign enterprise in tobacco agriculture lasted for 42 years in the Ottoman Empire while it was obstructed in the Turkish Sultanate in Iran.