Emile Zola'nın Gerçek ve Reşat Nuri Güntekin'in Yeşil Gece romanlarında krallık ve padişahlık gibi güçlerin hâkimiyetine son vererek, egemenliğin halkın eline geçmesi olan Cumhuriyet rejiminin benimsenmesi, kilise ve halifeliğin yönetim üzerindeki gücünün kaldırılması ve toplum üzerindeki baskısının azaltılması, kilise ve medrese tarafından dine dayalı yürütülen eğitim yerine çağdaş eğitim sisteminin benimsenmesi ve devlet eliyle sürdürülmesi, yobaz, başkalarının güdümünde köle, gelişmeye kapalı insanlar ve nesiller yetiştirme düşüncesinden vazgeçilerek birey olduğunun bilincinde, farklı güçlere boyun eğmeyen, özgür düşünceli, hoşgörülü, bilim ve gelişme yanlısı nesiller yetiştirilmesi hedeflenmektedir. Zola ve Güntekin, toplumda bazı hâkim güçlerin, insanların vicdanlarına, fikirlerine ve aydınlık geleceklerine hükmetmelerine karşıdırlar. Söz konusu yazarlar, sadece bireysel bağlamda özgür düşünceli bireylerden oluşan toplum yaratma uğraşı içerisinde değildirler, aynı zamanda ulusal egemenlik ve bağımsızlıktan yana bir toplum yaratmaya çalışırlar. Yazarlar, tüm ülke vatandaşlarını bu iki özgürlüğün bilincine varıp bunlara sahip çıkmaya çağırmaktalar. Yazarlar romanlarının ana kahramanı olarak öğretmen rolündeki kişileri seçmişlerdir. Zola ve Güntekin'in öğretmen rolündeki ana kahramanları önce kendilerini iyi yetiştirmiş bir birey olma idealini gerçekleştirir, ardından da toplumlarını geri kalmış ve karanlık yanlarından kurtarmaya çalışırlar. Çocukları idealleri doğrultusunda yetiştirmek için, her türlü zorluğu göze alabilen ve toplumlarının aydınlık geleceği uğruna mücadele etmekten yılmayan öğretmelerin öyküsüdür söz konusu romanlar. Sonuç olarak her iki yazar da toplumlarında gerçekleştirilen değişim süreci ve sonrası yaşanan olayları gözlemleyerek, toplumların demokratik anlamda gelişmesinde önemli engel olarak boy gösteren güç odakları oluşturma, dinî taassup, bağnazlık, cahillik, ötekileştirme ve ayrımcılık gibi toplumsal düzeyde irdeledikleri evrensel sorunların çözümünü laik eğitimle eğitilmiş, hoşgörü kültürünü benimsemiş genç nesillerin yetiştirilmesine bağlamaktadırlar. Bu nedenledir ki Zola'nın kahramanı Marc ve Güntekin'in kahramanı Şahin demokratik cumhuriyet ruhunu yaşatacak ve uygar toplumlar oluşturacak bireyler yetiştirmenin ve aydın toplum yaratmanın çabası içerisindedirler. Zola ve Güntekin'in yaklaşık bir asır önce ele aldıkları sorunlar bugün de birçok toplumda varlığını sürdürmektedir.

In the novel Gerçek by Zola and in the novel Yeşil Gece by Güntekin it is aimed to put an end to the reign of the sultanate and kingdom, the adoption of Republic regime, the abolition of of the power of the church and caliphate over the governance and the decrease their pressure ov er the society, the adoption of the contemparary education rather than the one dominated by the medresa and the church and the education supported by the state, and putting an end to the education of the i