Dönüşüm gerçekleştirerek yeni dilbilgisel yapılar kurma, doğal ve büyük dillere özgü nicel bir özelliktir. Türkçe, doğal ve büyük dillere özgü bu özelliği ile işlek; bu dönüşümlerle oluşmuş dilbilgisel yapıları kullanma özelliği ile işlevsel ve niteliklidir. Türkçede, dönüşüm gerçekleştirerek yüzey yapılar “sözdizimsel düzen” kuran ve Türk cümlesine sadelik ve kolaylık kazandıran zengin bir fiilimsi sistemi vardır. Bu sistem, Dönüşümlü Dilbilgisinde sıfat(laşma) “adjectivisation”, dönüşümleri gerçekleştirir. Türkçe için özgünlük ve ayırt edici bir özellik taşıyan bu dönüşüm gerçekleştirme ve dönüştürme işleminde yaygın olarak kullanılan fiilimsi eklerinden birisi de -An, -En’dir. Karahanlı Türkçesinden başlayarak muhtelif Türk şive ve ağızlarında kullanılan -An, -En sıfat fiil eki, bir kısmına diğer doğal dillerde de rastlanan ve Ki’ bağlayıcısı tabanında ortaklık ve benzerlik oluşturan sıfatlaşma dönüşümlerinin yanı sıra, Türkçenin formel ve formülistik yapısına özgü daha çok katmanlı ve daha üst düzlemli dönüşümlü yapılar da kurar. Türk dilinin sıfat fiilli yapı tipolojisine örnek -An, -En’li bu dönüşümlerin, Türkçede diğer sıfat fiilli dönüşümlere göre daha çok ve daha sık kullanıldığı bir kanaat, hatta kanonik “kabul edilmiş-doğrulanmış” bir görüş olarak söylenebilir.
Forming new grammatical structure by transformation is a typical quantitative charesteristic of natural and major languages. Turkish works on such quantities that are common in natural and major languages. It is also functional and eligible by the use of grammatical structures formed by these transformations. There is a rich nonfinite verbal system in Turkish which provides simplicity and convenience to Turkish sentence and forms surface frame “syntactical order” by executing transformation. This system executes transformation named as “adjectivisation” in transformational grammar and “substitution” in productional transformational grammar. “-An, -En” are among these widely used participles for transformation and transformational processes that provides originality and distinctive feature for Turkish language. “-An, -En” participles that used in many Turkish accents and dialects starting from Karahanid Turkish are not only form adjectivisation transformation that come across in other natural languages and provide resemblance and community in “Ki” conjunction base but also provide higher level transformed structures that include more layers which are unique to Turkish language’s formal structure. It can be said that the statement “As an example of typology of relative clause structure in the Turkish language , “-An,-En” transformations are used mostly and more frequently” is considered as accepted and confirmed point of view.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
