Bu çalışmada, Türkçede gösterime dayalı (deiktik) sistemle çözümlenemeyen, bu sistemin dışında kalan zaman anlatımları üzerinde durulacaktır. Deiktik zamanları, herhangi bir konuşma durumuna işaret etmek üzere ‘bura ve şimdi’nin merkez alındığı zaman ifadeleri oluşturur. Söz gelimi eylemler, zaman çizgisi üzerine, bura ve şimdiye göre geçmiş, bura ve şimdiye göre gelecek ya da bura ve şimdi ile eş zamanlı olarak yerleşebilir. Ancak dilde var olan bütün zamanlar deiktik bir yaklaşımla, ‘bura ve şimdi’ ya da ‘bura ve şimdi’yi temsil eden ikincil bir nokta referans alınarak belirlenememektedir. Bazı zamanlar, deiktik sistemin sınırlarını zorlamakta, bu sistemle incelenmeye uygun olmadıklarını veya sistemin dışında kaldıklarını, Türkiye Türkçesinden hareketle zaman kayması, anlam kayması vb. kavramsal çerçevesi net olmayan terminolojilerle adlandırılarak da ima etmektedir. Bu çalışmada –(X)yor, –A/(X)r ve -mAktA biçimbirimlerinin geçmiş zamanı karşıladıkları, deiktik olmayan kullanımları üzerinde durulacaktır. –(X)yor, –A/(X)r ve -mAktA eklerinin geçmiş zamanı anlatabilme işlevleri, anaforik sistem çerçevesinde açıklanmaya çalışılacaktır. Ayrıca zaman bildiren eklerin, bu tür işlevsel açılımlara izin veren temel semantik değerleri üzerinde durulacaktır.
This work will focus on non-deictic temporal expressions in Turkish, which are not convenient to be analyzed in deictic system. Deictic tenses comparise of temporal expressions, which can be analyzed in relation to the basic deictic centre, the present moment, here and now, or another reference point which represents the first one. In deictic system, time of the event can be specified as past, present or future in relation to the deictic centre. But, some tenses in Turkish cannot be analyzed as to the basic deictic centre ‘here and now’ or the secondary, which represents the first one. These tenses are compelling the borders of deictic system, and imply its inapplicability as to deictic centre, with being named such fuzzy terminologies in Turkish as anlam kayması (semantic slipping) or zaman kayması (temporal slipping). In this work, non-deictic usage of the Turkish present tense markers –(X)yor, –A/(X)r and –mAktA, which especially seen in their marking of historical present, will be analyzed. Their usage as a past tense marker will be discussed in the frame of anaphoric system. Furthermore, the basic semantic values of these morphemes that support the capability of their usage for past tense will also be discussed.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
