Geniş halk yığınlarının yüzyıllar boyunca geçirdikleri denemelerden ve bunlara dayanan düşüncelerden doğan atasözleri, ulusun ortak düşünce, kanış ve tutumunu belirtir. Anlatıma renk katan deyimler ise uzun sözleri kısa ve etkili bir yolla aktarabilmemizi sağlar. Bunlar; bir toplumun yaşayış biçimi, gelenek ve görenekleri, çeşitli inançları vb. konularda ipuçları veren önemli dil malzemeleridir. Çok eski bir yerleşim yeri olan ve günümüze kadar birçok kültüre ev sahipliği yapan Adıyaman, geleneksel kültürün yoğun olarak yaşandığı bir ildir. Türkçenin çeşitli ağızlarında olduğu gibi, Adıyaman ağzında da çok sayıda atasözü ve deyim yaşamaktadır. Atasözleri ve deyimlerimizde evlilik konusunun, özellikle de gelin-kaynana ilişkisinin ayrı bir yeri vardır. Adıyaman yöresinde, gerek gelin-kaynana ilişkisini ele alan gerekse evlilik konusunu işleyen atasözleri ve deyimlere sık rastlanır. Bunların bazılarında konu üstü kapalı bir şekilde anlatılırken bazılarında da açık ve keskin bir dil kullanılmaktadır. Gelin-kaynana ilişkisini ele alan atasözleri ve deyimlerde “acımasızlık, çaresizlik, feryat, fesatlık, fırsatçılık, geçimsizlik, pişmanlık, saygı, şikâyet, talih-talihsizlik, kışkırtma” konuları işlenirken; evlilik konusunu ele alanlarda “akrabadan kız alma, bacanak sevgisi, bencillik, değer verme, evlilik sonrası davranış değişikliği, geçim sıkıntısı, gösteriş, güven, hor görme, iyi geçinme, kız alınacak aile, korku, sağlık, talih-talihsizlik, umduğunu bulamama, yeme-içme, yeniden evlenme, yiğitlik, zamanında evlenmemenin doğurduğu olumsuz sonuçlar, zenginlik” kavramları ele alınmaktadır. Bu çalışmada, konuyla ilgili olarak, Adıyaman ağzında kullanılan 34 atasözü ve 9 deyim çeviri yazı işaretleri ve Türkiye Türkçesindeki karşılıklarıyla birlikte verilmiş; aynı zamanda her biri için de kaynak kişi gösterilmiştir.

Proverbs, which arise from what large multitudes experience over centuries and thoughts that are based on those experiences, indicates common thinkings, opinions and attitudes of a nation. Idioms, which embellish expression, help us express long statements in a short and effective way. Those are important language materials giving hints about lifestyle, traditions and various beliefs etc of a society. Adıyaman, which is an ancient city and has hosted various cultures so far, is a city where traditions still live. Like other Anatolian Turkish dialects, many proverbs and idioms live in Adıyaman dialect. Marriage and relations between daughter-in-law, mother-in-law have a particular place in Adıyaman dialect. In Adıyaman region, one can encounter many proverbs and idioms about marriage or relations between daughter-in-law, mother-in-law. Some of them express the matters implicitly but some of them use clear and sharp language. The proverbs and the idioms discussed the relations of daughter-in-law and mother-in-law include the topics “cruelty, despair, cry, sedition, opportunism, derangement, regret, respect, complement, fortune-misfortune, provocation”; in contrast, the proverbs and the idioms addressing the subjects of marriage include the topics “intermarriage, devoting of brother-in-law, selfishness, valuing, behavior change after marriage, lack of livelihood, ostentation, trust, scorn, harmony, the family getting a bride from, fear, health, fortune-misfortune, disappointment, eating-drinking, remarriage, bravery, negative results arise from not to marry in time, wealth”. In this article, in connection with the subject, 34 proverbs and 9 idioms used in Adıyaman dialect are given together with their transcription symbols; also the resource persons are indicated for each one.