Sart Kalmaklar, Kırgızistan’ın Karakol şehrinin çevresindeki Taş-Kıya, Çelpek, Burma-Suu, ve Börü-Baş adlı köylerde yaşayan etnik bir gruptur. 19. yüzyılın sonlarına doğru Doğu Türkistan’da yaşadıkları Tekes bölgesinden göç ederek Karakol şehrinin bulunduğu Aksu bölgesine gelirler. O yıllarda bölgeye hâkim olan Rusya ile Çin arasında yapılan sınır antlaşmasından sonra da günümüzde yaşadıkları köylere ve civarlarına yerleşerek burada kalırlar. Onlarla ilgili ilk araştırmalar 1930’lu yıllara dayanır. Sart Kalmakların etnik olarak Oyrat boylarına ait oldukları ileri sürülür. Etnik kökenleri ile ilgili mesele bugüne kadar en tartışmalı konulardan birini teşkil eder. Bunun yanında diğer bir tartışmalı mesele de onların adlandırılması meselesidir. Bu doğrultuda bu çalışmada Kalmaklar ile ilgili etnik ad meseleleri üzerinde de durulacak ve izahlar yapılmaya çalışılacaktır. Sovyetler Birliği dönemindeki bazı kaygılardan dolayı Kalmaklar’ın kendilerini resmen Kırgız olarak kayıt yaptırmaları onların Kırgızlara adaptasyonunu daha da ilerletmiştir. Günümüzde Sart Kalmakların hemen hemen tamamı müslümandır ve Kırgızca konuşurlar. Bağımsızlık sonrasında Kırgızistan’da etnik kimliklerin ön plana çıkması ile birlikte Sart Kalmaklar’a olan ilgi de artmıştır. Onların yaşadıkları tarihî süreç Orta Asya’daki farklı etnik grupların incelenmesi açısından bir model teşkil etmektedir. Bu çalışmada bilhassa bölgede yapılan saha çalışmalarının da neticeleri doğrultusunda Sart Kalmakların etnik kökenleri, tarihleri, Kırgızistan’a göçme süreçleri, yerleştikleri bölgeler ve günümüzdeki durumları gibi meseleler ele alınacak ve incelenmeye çalışılacaktır.

Sart-Kalmaks are an ethnic group living in Tash-Kyya, Chelpek, Burma-Suu and Boru-bash villages in the vicinity of Karakol city of Kyrgyzstan. At the end of the 19th century they migrated from Tekes region in Eastern Turkistan and settled in Aksu region, where the city of Karakol was founded. After the border negotiations between Russia and China, who were then the dominant powers, they settled in the villages and their vicinity in Aksu region, where they still live. First investigations on them started in 1930s. It has been argued that Sart-Kalmaks ethnically belong to the Oirat tribes. The ethnic origin of the Sart-Kalmaks has remained to be one of the most controversial problems about them. Another discussion related to the Sart-Kalmaks is about their name. Thus, in this study the problem of their ethnic name will be discussed and explanations will sought to be made. During the Soviet period because of political considerations they were officially registered as Kyrgyz, which further facilitated their adaptation with the Kyrgyz population. Today nearly all Sart-Kalmaks are Muslim, and they speak Kyrgyz. After the independence parallel to the increase of interest in ethnic identity the interest on Sart-Kalmak identity has also increased. The historical process they had gone through presents a model to study different ethnic groups in Central Asia. In this study ethnic origin, history, migration process to Kyrgyzstan, settlement areas and the recent situation of the Sart-Kalmaks will sought to be studied and examined.