Zamanla gelişen ve hayata karşı bir tavır alma olan zühd anlayışı, Peygamber Efendimiz’in döneminde sade ve gösterişten uzak yaşantısıyla başlayıp daha sonra sahabe-i kiram genelinde gözlemlenir. Kuran-ı Kerim’de tezkiye ve takva kelimeleri ile ifade edilen bu hal, dünyanın geçiciliğine inanarak nefsin hoşuna giden şeyleri gönülden atma ve onlara değer vermeme anlamına gelen zühd olgusu, zamanla müslümanlar arasında başgösteren sapmalar, yeni şartlar, ekonomik, ideolojik, sosyal ve özellikle siyasi hayatın getirmiş olduğu olumsuzluklar sonucunda hicri ikinci asrın sonlarına doğru tasavvuf hareketini ortaya çıkarmıştır. Tasavvuf hareketi 12. yüzyıldan itibaren kitlesel bir karakter kazanmış ve çeşitli tarikatlar şeklinde teşkilatlanarak, toplumu sosyal ve dini açıdan yönlendirmeye başlamıştır. Tarihsel gelişim süreci içerisinde varlıkları, faliyetleri ve çalışma yöntemleri izlenebilen bu tarikatlardan her biri daha sonra çeşitli kollara ayrılarak Allah’a ulaşmayı kendilerine hedef kılmışlardır. Bu çalışmada tarikatların zaman içerisinde ortaya çıkma sebepleri, gelişmesi, zaman içerisinde bir tarikat hareketine dönüşme süreci, tarikatın temel hedefleri ve çeşitli tarikat yolları arasındaki temel farklara değinilmiştir. Çalışma içerisinde tarikatın farklı sınıflandırılmaları arasında tarikatlar zikir çekip çekmemelerine göre, zikir çekenler ise usul ve yöntemlerine göre, zikrin dışında merkeze aldıkları değerlere göre sınıflandırılmaları analiz edilirken, meşhur olmuş 12 tarikatın da mukayeseli analizi yapılmıştır. Tasavvuftan tarikata ve tarikat içerisindeki ekollere geçiş sürecindeki değişimler ve bu çeşitli tarikat ekollerinin temel özellikleri de çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır.

The concept of asceticism, which has evolved over time, rests on the idea of taking a clear stand for a specific lifestyle that favors abstinence and restraint. What was first practiced by Prophet Muhammad who lived a humble lifestyle devoid any exhibitionism was later widely spread among his companions. As such, this kind of lifestyle conformed to the Quranic concepts of purification and piety (taqwa). Building on the belief that worldly life is only temporary, asceticism calls for resisting and not giving in to worldly pleasures and temptations. Against the background of a number of hardships and moral deviations encountered by Muslim societies, it was to bring forward the movement of Sufism towards the end of the second Hijri century. Sufism started to obtain the characteristics of a mass movement from the twelfth century onwards and organized itself in tariqas simultaneously starting to provide guidance to society in religious and social terms. These tariqas whose evolution and activities can be traced back in time were to split into various subgroups over the centuries, each of them following the same goal of getting closer to Allah. This piece of writing explores the causes that gave birth to the tariqas, depicts their evolution and main objectives, and examines their different manifestations. Twelve different tariqas are analyzed comparatively against a set of criteria including, for example, the role and form of dhikr (remembrance of Allah).