Nazmu’l-Ulûm adlı mesnevîde, çeşitli ilimler hakkında bilgi verdikten sonra bunların öğrenilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Mesnevî, arûz vezninin “Mefailün Mefailün Faulün” kalıbıyla yazılmış olup 1098/1687 yılında Tokat’ta telif edilmiştir. Mesnevî toplam 422 beyittir. Araştırmalarımız neticesinde yirmi iki nüshasını tespit ettiğimiz mesnevîde çeşitli ilimler hakkında bilgi verildikten sonra bunların öğrenilmesi gereği vurgulanmaktadır. Nazmu’l-Ulûm bu yönüyle manzûm bir nasihatnâme olup öğrenilmesinin öğütlendiği ilimlerin bazıları şunlardır: 1. İlm-i tecvîd, 2. İlm-i Kelâm, 3. İlm-i Fıkıh, 4. İlm-i Tasavvuf ve Ahlâk, 5. İlm-i Hadîs, 6. İlm-i Tefsîr, 7. İlm-i Tıp, 8. İlm-i Lugat, 9. İlm-i Nahv ve Sarf, 10. İlm-i Mantık, 11. İlm-i Edeb, 12. İlm-i Usûl-i Fıkıh, 13. İlm-i Meânî, 14. İlm-i Hisâb, 15. İlm-i Hendese, 17. İlm-i Kîmyâ, 18. İlm-i Arûz, 19. İlm-i Eş’âr. Nazmu’l-Ulûm kafiye yönünden oldukça sağlamdır. Hatta eserin kafiye bakımından kusursuz bir yapıya sahip olduğunu söylemek de mümkündür. Mesnevîyi oluşturan kelimler dikkate alındığında Arapça ve Farsça kelimelerin çokluğu dikkat çekmektedir. Ama eserin bu özelliği onun akıcılığından bir şey kaybettirmemiştir. Mesnevîde her türlü kafiyeye rastlanmakla birlikte; en çok zengin ve tam kafiyelere yer verilmiş, az sayıda yarım kafiye kullanılmıştır. Mesnevîde, bolca söz sanatlarına ve tasvirlere yer verilmiştir. Gereksiz ifadelerden kaçınılmaya çalışılmıştır. Mesnevînin müellifi olan İshâk Efendi, arûz veznine ve dile hâkim bir şâirdir. Nazmu’l-Ulûm’da şâirin vezin kusuruna düşmeden dili rahatlıkla kullanması dikkat çekicidir. Bu özellik İshâk Efendi’nin şâirlik gücüne, çok sayıda şiir yazmasına ve yaşadığı dönem olan on yedinci yüzyıla değin Türkçe anlatımdaki gelişmeye de bağlıdır.
As manuscript works, which constitute some indispensable treasure with respect to history of our literature, come back into light, our knowledge on religious literary genres, as well as other, no doubt increases. Such works added to literature thanks to efforts by researchers give us the opportunity of close acquaintance with religious works that are considered as the most significant and the most prolific products of Divan Poetry, and of more accurate interpretations regarding the genre of such works. Apart from works such as aqâid, fiqh and catechism (ilm-i hal) in verse, siyer (life of Muhammad) in verse, exegeses (tafsir) and hadithes in verse that are generally written in poetic structure for these disciplines, there are also some poetic pieces about a su
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
