Abdullah Tukay’ın Tatarca Üzerindeki Etkileri

Author:

Number of pages:
1423-1440
Language:
Year-Number:
2013-Volume 8 Issue 4

Tatar ismine Çin kaynakları, Orhun Abideleri ve Kaşgarlı Mahmud’un Divânü Lügâti’t-Türk adlı eseri gibi muhtelif tarihî kaynaklarda rastlanmaktadır. Günümüzde bu etnonim Kazan ve Kırım Tatarları tarafından bir millet adı olarak kullanılmakta ve bu toplulukların dilleri de Tatarca olarak adlandırılmaktadır. Kuzey-Doğu Türkçesinin Kıpçak koluna mensup olan Tatar Türkçesi, XVIII. yüzyılın ikinci yarısında temelleri atılan bir değişim sürecine girmiştir. Değişim sürecinin devamında, XIX. yüzyılın son dönemlerinde Tatarlar için yeni bir edebiyat başlamış, XX. asrın başında değişim son raddeye varmıştır. Tatar dili üzerindeki değişime etki eden ve bir anlamda modern Tatarcaya son şeklini veren önemli şahsiyetlerden biri şair, yazar ve bir düşünce adamı olan Abdullah Tukay’dır. Kazan Tatarlarının milli şairi olan Tukay’ın yazı hayatı iki farklı dönemden oluşur. Tukay’ın edebî eserler verdiği iki farklı dönem şiirlerinde kullanılan dil son derece farklı bir mahiyete sahiptir. Onun şiirlerinde iki farklı dönemi temsil eden iki farklı dil anlayışı söz konusudur. Edebî hayatının ilk dönemi olan 1905-1907 yılları arasındaki Cayık (Uralsk) döneminde İstanbul ağzının etkisinde kalan Tukay; 1907 yılında geldiği Kazan’daki edebî muhitin etkisi, Tatar milliyetçiliği vb. gibi değişik etkenlerle mahallî ağza yönelmiş, Şehabettin Mercani ile başlayan bu hareketi zirveye taşımış ve Tatar konuşma dilinin edebî dil haline gelmesine yardımcı olmuştur. İncelenen şiirler üzerinde bunu açıkça görmek mümkündür.

Keywords


The word Tatarian is encountered in various historical sources such a s Chinese sources, Orkhon Inscriptions, and Divanu Lugati’t-Turk of Mahmud al Kashgari. Currently, this naming is used to define a nation by the Kazan and Kirim Tatars and the language of these societies is called the Tatarian language. Tatar Turkish, which is a member of Kipchak branch of the North-Eastern Turkish, has entered a transformation process which has foundations in the second half of the 18th century. During this transformation, through the end of the 19th century, a new literature started for the Tatars, and the transformation reached its peak in the 20thcentury. One of the significant names who had influence in the evolution of the Tatarian language and formalized the language in the modern form is a poet, an author, and a philosopher, Abdullah Tukay. The life of Tukay, who is the national poet of Kazan Tatars, consist of two eras. The languages of poems during these two eras in which Tukay produced his literary work have extremely different characters. Two different senses of language can be defined for his poems that would represents the two eras of his life. Tukay, who was influenced by the Istanbul dialect during the years 1905-1907 -Cayik (Uralsk) era- which coincides first years of his literature life, arrived to Kazan in 1907 and leaned towards the local dialect with reasons such as the effect of the literary environment and Tatar nationalism. He carried this movement, which started with Shihabetdin Marjani, to its paramount and helped Tatar spoken language to be a literary language. This can evidently be seen in the poems considered.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 952
Number of downloads 405

Share

Journal of Turkish Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.