Bu makalede tasavvufî çevrelerde ve Anadolu İslâm kültüründe önemli bir konuma sahip olan sûfî şair ve düşünür Mevlânâ Celâleddîn er-Rûmî’nin (ö. 672/1273) ilahî sıfat anlayışı, Kelâmcıların görüşleriyle kıyaslanarak incelenmiştir. Kur’an’ın, inanılmasını istediği Allah’ın varlığından ve O’nun varlığı ile ilgili konulardan bahsetmesi beklenecek bir durumdur. Her ne kadar ilahî isimleri ön plana çıkarıp teorik detayları bir kenara bıraksa da, Tanrı’nın nitelikleri Kur’an’ın ilgi sahası içerisinde yer alır. Kelâmcılar bu nasları, donanımları doğrultusunda, Yunan felsefesinin desteğiyle rasyonel olarak ayrıntılama ve sistemleştirme yoluna gitmişlerdir. Aralarında Mevlânâ da olmak üzere sûfîler ise, Tanrı hakkında elde edilebilecek bilgiyi ruhsal arınmanın ortaya koyduğu keşfe, ilhama, yani dinî tecrübeye indirgerler. Her iki ekolün arasındaki ayrılığın özünü de bu metot farklılığı oluşturmaktadır. Bilindiği üzere, Sünnî kelâmın sıfat anlayışı, zatla sıfatları aynılaştıran Mu’tezilî kelâmın antitezidir. Sünnî tez, Allah’ın sıfatlara hakikî anlamda sahip olması, bu sıfatların da O’nun zatının ne aynı ne de gayrı olduğu şeklinde özetlenebilir. Makalemizin konusu olan Mevlânâ’nın ilahî sıfatlara ilişkin görüşleri, bariz biçimde Sünnî kelâm ile uyumludur. Allah’a “nefsî, selbî, subûtî, fiilî ve haberi” sıfatlar izafe eden düşünür, bu görüşlerini daha çok şiirler içerisinde, sistemsiz biçimde vermekte ve teorik detaylara girmemektedir. Fakat Sünni Kelâmcılarla olan mutabakat, Mevlânâ’nın sıfat anlayışının sadece bir yönünü ifade eder. Çünkü Mevlânâ, en başta “varlık ve bilgi” anlayışları olmak üzere, tasavvufî düşünce ile kelâmî düşüncenin ayrıştığı noktalarda, tercihini tasavvufî paradigmadan yana kullanmakta ve bunu ürettiği tüm pratik ve teorik sonuçlara yansıtmaktadır.
In this article we study Mawlana al-Jalal al-Din al-Rumi’s approach to the
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
