Bu makalede Osmanlı Tefsir kültürünün önemli bir halkasını oluşturan mühim bir eser üzerinde durulacaktır. Bu eser Bursa Ulucami 435 numaralı Tefsir nüshadır. Nüsha daha önce bazı araştırıcılar tarafından incelenmiş ve hakkında bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Bu değerlendirmelerde Bursa Ulucami 435 nolu nüshanın, Ebu’l-Leys Tefsirinin veya Tefsîr-i Hâzin’in tercümesi olduğu, adının da Enfesü’l-Cevâhir yahut Tercüme-i Tefsîr-i Lübâb olduğu ileri sürülmüştür. Kütüphanelerimizde bulunan birçok nüsha üzerinde ciddi bir tahkik yapılmadan yapılmış olan isimlendirmeler böyle bir görüşün ortaya konmasında etkili olmuştur. Ne yazık ki bu nüshalarda Ebu’l-Leys Tefsiri Tercümesi ile diğer bazı tefsirlerin tercümeleri isimlendirme noktasında birbirine karıştırılmıştır. Dolayısıyla bunlara bakarak yapılan değelerdirmeler de yanlış olmuştur. Bu çalışmada özellikle bu değerlendirmeler çerçevesinde Bursa Ulucami 435 nolu nüsha ele alınıp incelenecek ve iddia edildiği gibi Ebu’l-Leys veya el-Hâzin tefsirinin tercümesi olıp olmadığı hususu irdelenecektir. Bunun için Bursa Ulucami 435 nolu nüsha ile bu Ebu’l-Leys ve el-Hâzin tefsirlerinden seçilmiş bazı kısımlar arasında bir takım mukayeseler yapılacaktır. Ayrıca Bursa 435 nolu nüshanın, kendisinden önce yazılmış olan ve Osmanlı toplumunda kullanılan diğer bazı Arapça tefsirlerle seçilmiş kısımlarda mukayesesi yapılarak aralarında bir ilişki olup olmadığı tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca tefsirin fiziksel bazı özellikleri ile vakfiye ve ferağ kayıtlarından hareketle istinsah tarihi gibi bazı hususiyetleri hakkında da kısa bilgiler verilecektir. Buna göre de Bursa Ulucami 435 nolu nüshanın mahiyeti hakkında aydınlatıcı bazı açıklamalar yapılmış olacaktır.

In this article, we discussed about a valuable work having an important place in Ottoman Tafsir culture. The copy of the work in our hand is the copy numbered 435 which is found in Ulu Jami in the city of Bursa. This copy previously was analyzed by some researchers and a few assesments were made about it. In these assesments, it was put forward that this copy numbered 435 in Ulu Jami is the Tafsir of Abu al Layth or a translation of Tafsir-i Hâzin, and its name is Enfes al- Javahir or Tercume-i Tafsir-i Lubab. These assesments probably were influenced from the fact that there aren’t any serious investigations made on naming the copies in our libraries. Unfortunately, while naming those copies, Tafsir of Abu al Layth and translations of some other tafseers were confused with each other. Hence, assesments made looking at those copies would be false. In this article, we’ll look into the book around those assesments and examine the point of that if it’s really Abu al-Layth or al- Hâzin Tafsir. For this, we’ll make comparements between No. 435 copy and some selected parts from other copies. Moreover, making comparements between Bursa No.435 copy and some other tafsirs written before it, we’ll try to understand if there’s any relationships between them and in that way we’ll try to end up with a result.