“Ben, hiç bir yere sığmam. Ancak mü’min kulumun gönlüne sığarım." Kudsî Hadis Mevlânâ, gönül ehli ve aşk rehberi olarak bütün zamanların en önemli mistiklerinden biridir. O, “benlik” dünyasından “birlik” dünyasına geçerken evrenselleşen bir entelektüeldir. Onun aşkla yoğrulan aşkın(transendantal) dili, derin ve zengin bir mâna dünyasıdır. Hâl lisanı ile kâl lisanının bütün renklerini aynı anda ve aynı ustalıkta kullanan Mevlânâ, mâna ehline doyumsuz bir duyuş ve düşünüş alanı açmıştır. Kesreti farkedip vahdete kanat açan Mevlânâ, bir sûfî olarak dilin mecaz ve imgelerini Hak esrarının keşfi ve ifşası için kullanmıştır. Hiç şüphe yok ki Mevlânâ, bir imâ ve işaret üstadıdır. Söylediği veya gizlediği her ifadeden çıkarılabilecek mânalar vardır. O, dile gelmeyeni, söze sığmayanı sözsüz, harfsiz ifade etmek gerektiğini söylese de; bir dil üstadının şifreleri ile bizi Hakkı anlamaya ve keşfe çağırıyor. Bu çalışmada Mevlânâ’nın rubâîlerinde bir imge(sembol) olarak kullandığı “gönül” istiaresi (metaforu) üzerinde durmaya çalıştık. Çalışma ile ilgili binden fazla rubâî inceledik. Bu incelemede rubâîlerde kullanılan “gönül hâllerini”; poetik mekân olarak gönül, gönül mihmanı, gönül(aşk)-akıl ikilemi ve gönül teşbihleri gibi çeşitli alt başlıklarla konuyu ele aldık. Her sufi gibi Mevlânâ da gönlü, zengin bir imaj ve istiare olarak kullanmayı tercih etmektedir. Mevlânâ’ya göre hududu olmayan gönül, kudsi hadiste okunacağı üzre, hiçbir yere sığmayan “Mutlak Güzel”in daimi mekânıdır. Tecelligâh-ı ilahî olarak gönül, çalışmamızın ana eksenini oluşturmaktadır.

Mevlana, as a person of the heart and the guide of the love, is one of the most important mystics of all the ages. He is an intellectual who has been become universal while passing from the world of ego to the world of unity. His transcandental language that integrated with love, is a deep and rich meaning world. Mevlana who used all the colours of both behavioral language and verbal language simultaneously and also skilfully, created an insatiable feeling and thinking field for the man of meaning. Mevlana who realised multiplicity and opened wings towards the unity, used the metaphors and symbols of the language for the exploration and the disclosure of God’s mystery. No doubt that Mevlana is a master of implication and signal. There are some meanings that can be infered from each expression he revealed or concealed. He says that it is essential to express things that cannot be told by using statements, without letters and words and he invites us to explore and understand God with the codes of a language master. In this study we have intended to emphasize the methafor of ‘heart’ that Mevlana used as a symbol in his rubais(stanzas).We have analyzed over a thousand rubai about this study. In this examination we have dealt with ‘heart states’ ,used in his rubais, under some subtitles such as heart as poetic space, guest of heart, the dilemma of heart(love)-mind, and similes of heart. Like each sufi Mevlana prefer to use heart, as a rich image and metaphor. According to Mevlana, heart that hasn’t got a border, is the perpetual home for the Absolute Beauty(Allah) that cannot be fitted anywhere and this can be read in the sacred hadith(hadis).’Heart’ as a