Yazıda tatar şive dilinde kullanılmakta olan şimdiki zaman biçimleri sisteminden bahsedilmektedir. Şimdiki zaman anlamı tek biçimle belirtilen edebi dilden farklı olarak şive dilinde altı basit ve iki bileşik biçim yardımıyla belirtilir. Bu biçimlerden sadece –a biçimi bütün özel sistemlerin kullanılması zorunlu olan unsurlarından sayılır ve bundan dolayı Tatar dili şiveler sisteminin çekirdek kısmında yer alır. Orta şivede (Kazan tatarları şivesinde) bu biçim ek almaz ve edebî dildeki biçime benzer. Mişer şivesinde üçüncü tekil şahısta arkaik –dır ekini alır. Sibirya Tatarları şivelerinde diğer şivelerden farklı olarak ‘turur’ arkaik yardımcı fiilinin kalıntısı sayılan –tı ekini alır. Şivelerde kullanılmakta olan her şimdiki zaman biçimi anlam özelliklerinden başka ayrı yayılış alanlarına sahiptirler ve böylece Tatar dil alanında çeşitli izoglosları meydana getirmektedirler. Orta (Kazan Tatarları) ve Mişer şiveleri bu biçimin kullanılış özellikleri bakımından Kıpçak dillerine, Sibirya Tatarları şiveleri Batı ve Doğu Sibirya’daki Türk dillerine benzerlik gösterirler.
The intricate system of the Present Tense form of Tatar dialect language is analyzed in the article. Compared with the literary language, where the given temporal meaning is expressed only with the form – a, it is viewed through 6 synthetic forms and 2 analytical ones. Only the form with –a from all these forms is a consistent element of all identified systems and therefore it comprises the core part of the Tatar dialect language. The middle dialect (dialect of Kazan Tatars) has no special features and corresponds to the literal language according its form. The third person singular in the Mishar dialect is formed by means of the relict affix –dır. Dialects of Siberian Tatars are contradistinguished to others with the exponent –tı, which finds its origins in the Old Turkic auxiliary verb “turur”. Each form of the Present Tense of the Tatar dialect language, besides semantic peculiarities, has its own separate expansion territory and therefore they form different isoglosses in Tatar linguistic area.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
