Bu makalede, Uygurcada üç, dört, beş vb. (üç ätöz, beş azun, tört törlüg terin kuvrag) rakamlarla oluşturulmuş bazı terimler ve zamanla ilişkili kelimeler tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu terimlerin Çince denklikleri ile olan çeviri farklılıklarını ortaya koymak amaçlanmıştır. Örnekler, Mahayana Budizmine ait bir eser olan Altun Yaruk’tan alınmıştır. Mahayana Budizmine ait bazı belirleyici kavramlar ve sayılar vardır. Budist Uygur edebiyatına ait bir metin çevirisi sırasında bazı terimleri doğru karşılamak ve terimlerin metinle olan bağlantısını kurmayı kolaylaştırmak adına, Budist Uygur edebiyatına ait tespit ettiğimiz sayılara yüklenmiş sembolleri açıklamak amaçlanmıştır. Birçok kültürde, inanışta olduğu gibi Budizmde de sayılar, sembollerle yüklenmiştir; yalnızca nicelik, miktar belirtmez. Burada amaç bu sayıların ifade ettiklerini varsa Çince denkliklerini de vererek ortaya koymak olmuştur. Çince denkliklerine baktığımızda ise genelde Uygurların Çince metne bağlı kaldığını, Çinceden Uygurcaya çevirirken Uygurcada Çince sözcüklerin bire bir denkliklerini bulmaya çalıştıklarını görmekteyiz. Örneğin; tört törlüg terin kuvrag “dört tür topluluk” = ??? si bu zhong , üç ärdini “üç mücevher” ?? san bao. Bire bir çevirinin dışında bazen Çincenin yorumlandığı da görülmektedir; Çince Uygurcaya bazen uzun uzun çevrilirken bazen de kısaltılarak çevrilmiştir. Tıpkı yukarıda verdiğimiz örnekte olduğu gibi üç mi? ulug mi? (AYS 458.9) ibaresinin Çincesi ?? da qian “birçok bin, binlerce” (Taisho, Cilt 16, 432a.7) anlamına gelirken Uygurlar tarafından bu “birden çok olan bin” üç mi? ulug mi? olarak yorumlanmıştır. beş azun, tört maharaaça tä?ri, tört törlüg terin kuvrag, kalpa, iki kırk lakşan, üç ärdini, üç üd, üç törlüg ät’öz, on buyan ädgü kılınç, Milyar Dünya (evren) gibi ifadeler bu ölçüler doğrultusunda irdelenmiştir.
In this article, it was attempted to identify some terms that are created with numbers like three, four, five, etc. and words related to time in Uyghur language. The aim was to reveal the translation differences of Chinese equivalents of these terms. The examples were taken from Altun Yaruk, the book on Mahayana Buddhism.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
