Türkçe’nin edebî dil olarak kullanılması yönündeki gayret ve çalışmalar, tıpkı bizde olduğu gibi Azerbaycan kültür sahasında da sancılı bir seyir izlemiştir. Uzun yıllar Arap ve Fars etkisi altında kalan Azerbaycan edebiyatında XVII.yy’da Molla Penah Vagıf ile başlayan halkçı yaklaşımlar, özellikle XIX. yy’ın ikinci yarısından itibaren Ahundov, Zerdabî ve Şirvanî gibi isimlerle daha organize ve sistematik bir yapıya kavuşturulmuştur. Bununla birlikte Azerbaycan’da ana dili kavramının daha yoğun bir şekilde vurgulandığı dönem XX. yy’ın başlarıdır. Bu gelişmede şüphesiz ki 1905 Manifestosu’nun yarattığı hürriyetçi atmosferi fırsat bilerek harekete geçen “Maarifçiler”in rolü büyük olmuştur. Aynı dönemde edebî sahada da daha çok Molla Nasreddin grubunun temsil ettiği “halk dili” tezi ile, Füyûzat yazarlarının savunduğu “İstanbul Türkçesi” tezi ekseninde yaşanan “edebî dil” tartışmaları, Azerbaycan Türkçesi’nin yabancı unsurlardan temizlenmesi yolunda önemli kazanımlar sağlamıştır.
Efforts and endeavours towards using Turkish as the language of literature in Azerbaijan were arduous and painful as in Turkey. Populist approaches starting with Molla Penah Vagıf in the 17th c. and particularly the efforts of Ahundov, Zerdabi and Şirvani in the second half of the 19th c. afforded a more organised and systematic quality for Azeri literature, which was under the Arabian and Persian influence for many years. However it was not until the beginning of the 20th c. that we see an emphasis on the concept of mother tongue in Azerbaijan more extensively than before. Apparently the role and contribution of “Maarifçiler”, who were quick to work hard by taking advantage of the liberal atmosphere induced by the 1905 Manifest, was important. The period witnesses a debate between “public language” supported by Molla Nasreddin group and “Istanbul Türkçesi” supported by writers of Füyüzat as to what the language of literature should be. Such discussions and works contributed to the elimination of foreign elements in Azerbaijani Turkish.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
