Asıl adı İlyas olan ünlü şair ve filozof Nizami Gencevi 1141 yılında Azerbaycan’ın Gence’de doğmuş, yine bu şehirde 1209’da ölmüştür. O'nun ilme, sanata olan güçlü ilgisi ve çok fazla lisan bilmesi sonuçu farklı ilmi sahalarında; felsefe, edebiyat, astronomi, tıp, geometri gibi alanlarda yazmıştır. Hamse isimli eseri çok meşhurdur. Mevlana Celalettin Rumi’nin eserlerinde Nizami’ye ve eserlerine çok sayıda atıf görmek mümkündür. Nizami Gencevi’nin eserlerinden yola çıkarak eğitim eksenli bu tebliğimde ilk olarak devlet başkanı modalini adaletle bütünleştirmeye çalıştım. Nizami Gencevi, bilinçli cemiyette asıl olan, içtimai ahenk ile adalett olduğunu belirtiyor. İkinci olarak yine Nizami’nin eserinden yola çıkarak adaleti örneklerle ve günümüze bakan yönüyle açıklamaya çalıştım. Devlet, temsil ettiği cemiyeti birbirini yiyen düşman zümrelerin yırtıcılığına terk etmemek görevindedir. Onun en büyük işi-varlığının hikmeti- asayişi temin etmek ve adaleti yaymaktır. Adalet, Nizami’nin, Tanrısına taptığı gibi, kutsadığı bir idealdir. Adalet üzerine kurulmuş devleti idealize eden Gencevi, bu idealini Türk devleti tipinde buluyor. Nitekim didaktik eseri olan “Mahzen-ül Esrar” da, zulme uğramış ihtiyar bir kadının ağzıyla, Büyük Selçuklullar da Sultan Sencer’e hitapla: “Madem ki adaletsizliğe tahammül ediyorsun, demek ki Türk değilsin” diyor. Üçüncü olarak devleti örneklerle adeta modelleyen Nizami, devletin adalet yaymak vazifesinde bir müessese olduğu fikrini telkin etmek için, Sanatkar, “Heft-Peyker” gibi ince düşünülmüş koca bir manzume yazmıştır.

Nizami Gencevi, whose real name was İlyas was born in Gence, Azerbaijan in 1141, he also died in this city in 1209. As a result of his strong interest in science, art and his knowledge of many languages, he dealt with different scientific fields, (philosophy, literature, astronomy, medicine, geometry, …) world civilization, basically Greek, Arabic, Persian and also the history of Caucasian public at the same time. Starting from the works of Nizami Gencevi, first of all, I tried to unify the head of state model with justice in my education based report. Nizami Gencevi points out that the main principle in a society that is awake is the social harmony and justice. Secondly, I tried to explain justice, by examples and concerning the current aspects again starting from the works of Nizami. Government is in power not to leave the community that it represents to the ferocity of the enemy groups, fighting each other. Its most important mission – the reason of its existance – is to maintain public security and to spread justice. Thirdly, Nizami, the artist, as if modelling the state by examples, wrote a great refined poem ‘Heft-Peyker’ in order to suggest that the state is an institution in power to bring justice. The philosopher and poet Nizami Gencevi expresses justice with these lines shortly, and to the point.