Araştırma etik kurulları, bilimsel çalışma önerilerini incelemek, etik standartlarını değerlendirmek, katılımcıların, araştırmacıların ve üniversitelerin hak ve güvenliklerini korumakla görevlidir. Bu araştırmanın amacı Türkiye’deki etik kurulların, özellikle sosyal bilimler alanındaki kurulların yapısını, faaliyetlerini incelemek ve işleyişle ilgili durum tespitinde bulunmaktır. Araştırmanın amacı doğrultusunda 2021 Haziran-Ağustos aylarında üniversitelerin mevcut web sayfaları incelenmiştir. İncelenen 201 üniversitenin 127 tanesi devlet üniversitesi, 74 tanesi ise özel/vakıf üniversitesidir. Etik kurulu bulunan üniversite sayısı 181 iken bu üniversitelerden 96 tanesinin sosyal bilimler alanındaki araştırmaların ele alındığı sosyal bilimler alanına özgü bir etik kurul bulunmaktadır. Bazı üniversitelerin yalnızca sosyal bilim araştırmalarına ayrılmış etik kurulları olmayıp sosyal bilimcilerin araştırmaları, diğer bölümlerin içindeki kurullar (örn., tıp fakültelerindeki kurullar) tarafından gözden geçirilmektedir. "Yök Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi"ndeki belirsizlik nedeniyle, etik kurulların adları, yapı ve görevleri farklılık gösterebilmektedir. Örneğin, kurulların büyük bir kısmı etik ihlallere odaklanırken bir kısmı da bilimsel araştırma etiği (örneğin, önerilen çalışmaların bilimsel değerini ve yararlarını/risklerini değerlendirmek) ve katılımcının korunmasını içeren konuları (örneğin, bilgilendirilmiş onam alınması ve katılımcıların haklarının korunmasının sağlanması) ele alabilmektedir. Bazı kurullarda insanla araştırma deneyimi olmayan ve araştırma metodolojisi hakkında sınırlı bir anlayışa sahip üyelerin araştırmaları değerlendirdiği görülmektedir. Bu sonuçlar ışığında kurulların adları ve işleyişinde tutarlılık olması, kurul üyelerinin görev ve niteliklerinin açık bir şekilde tanımlanması, YÖK’ün yer aldığı ulusal bir kurul tarafından denetlenmesi ve böylece Türkiye'deki tüm üniversiteler tarafından izlenecek ülke çapında bir standart oluşturulması önerilmektedir. Amacımız, sosyal bilim araştırmacılarının önerilerinin, insan katılımcıları içeren araştırma deneyimine sahip üyeler tarafından gözden geçirilmesini sağlamaktır. Böylece araştırma etik kurulları, genç araştırmacılarımıza, kaliteli çalışmalar tasarlayabilmeleri için önderlik etmiş olacaktır.

Research ethic committees are responsible for examining scientific study proposal, evaluating ethical standards, and protecting the rights and safety of participants, researchers and universities. The aim of this research is to examine the structure and activities of the ethics committees in Turkey, especially the committees overseeing research in the social sciences. For this purpose, web sites of universities were examined in June-August 2021. Of the 201 universities examined, 127 are state universities and 74 are private/foundation universities. Our reviewed showed that 181 universities had formed ethics committees, while 20 had not, and 96 of those universities had established committees to monitor research within social science departments (e.g., departments of psychology). Some universities do not have ethics committees devoted exclusively to social science research; rather, proposals generated by social scientists’ researches are reviewed by committees within other departments/divisions (e.g., committees based in medical schools). Due to ambiguity in the "Yök Scientific Research and Publication Ethics Directive," there are inconsistencies in the titles of ethics committees as well as their structure and mission. For example, a specific committee may focus on ethical violations by faculty members and others in the academic setting, while other committees address issues involving scientific research ethics (e.g., evaluating the scientific value and benefits/risks of proposed studies) and the protection of research subjects (e.g., obtaining informed consent and the ensuring that the rights of participants are protected). Some committees include members who lack research experience and appear to have a limited understanding of human research methodology approve the human research proposals. In the light of these results, it is suggested that made to improve the quality of ethics committees including consistency in the title and function of such boards, clear descriptions of the duties and qualifications of committee members, and oversight by a national board involving YÖK, thus establishing a nation-wide standard which will be followed by all universities in Turkey. Our goal is to ensure that proposals by social science investigators will be reviewed by committee members with research experience involving human participants. Moreover, research ethics boards will provide guidelines for our young investigators so that they may design studies.