Dağlık Phrygia Bölgesi’nde yer alan derin vadiler, yüksek ve dik tüf kayalıkları ile korunaklı bir set oluşturmaktadır. Bu vadilerden Yazılıkaya/Midas Vadisi’nde Phryg Dönemi’ne tarihlenen 5 adet kale yerleşmesi bulunmaktadır. Ulaşılması güç, yüksek tepelerin üzerindeki kayalık alanlarda, vadilerin giriş-çıkışlarını kontrol edebilecek noktalarda yer alan kalelerin etrafı tarım ve ormanlık arazilerle çevrilidir. Bu kalelerin tümü Midas Kale’ye ulaşan yol güzergâhı üzerinde olup, birbirlerine yakın mesafede konumlanmışlardır. Böylece yol güzergâhı kalelerden rahatlıkla kontrol edilebilmektedir. Vadide bulunan kalelerde (Akpara, Gökgöz, Pişmiş, Kocabaş, Yazılıkaya/Midas Kale) ana kayanın işlenmesiyle oluşturulan mekânlar, silolar, sarnıçlar, merdivenlerle birbirlerine bağlanan yaşam alanlarına ait mekânlar, bazı kalelerin çevresindeki, kayalıklarda, farklı dönemlere tarihlenen kaya mezarları da yer alır. Bu yaşam alanlarına dair mimari kalıntıların yanı sıra bazı kalelerde ve kalelerin çevresinde dinsel uygulamalar için yapılmış, kült anıtları bulunmaktadır. Bunlar, Phryglerin M.Ö. 1200’lerde Thrakia’dan Anadolu’ya geldiklerinde, Anadolu’daki ana tanrıça inancını benimseyerek adeta tek tanrı olarak inandıkları Matar, Matar Areyastin, Matar Kubileya için yapmış oldukları küçük ve anıtsal boyutlardaki fasad, altar ve nişlerden oluşan kült anıtlarıdır. Bu anıtlar, doğada hazır bulunan ve kolay işlenebilen tüf kayalıklar kullanılarak, yerleşim alanlarının girişlerinde, yüksek yerlerde, su kaynakları yakınında ve tarla kenarlarında, bazen de kalelerin girişlerinde, berekete, bolluğa ve korunmaya yönelik ritüel eylemler için yapılmıştır. Bu çalışma ile vadide bulunan kaleler ve bu kalelerin Phryglerin dinsel alanı olarak görülen Yazılıkaya/Midas Kale ayrıntılı olarak irdelenecektir.

With its deep valleys and steep tufa rockwork, the Highlands of Phrygia Region is protected in itself. Of these valleys, the Yazılıkaya/Midas Valley located approximately 70 kilometers south of Eskisehir is home to five fortress settlements dated to the Phrygian Period. Perched atop inaccessible rocky hills, the fortresses built in position to control entrance and exit to the valleys were surrounded by forest and agricultural land. All of these fortresses were located along the route heading to Midas Fortress and were positioned close to one another. Thusly, transport along the route could be easily controlled from these forts. In addition to the bedrock-carved residences, silos, cisterns, and living spaces connected to one another with stairs or ladders of the fortresses found in this valley (Akpara, Gökgöz, Pişmiş, Kocabaş, Yazılıkaya/Midas), some of the rockwork surrounding the fortresses are also home to rock-cut tombs of varying periods. Along with architectural remains belonging to these living spaces, there are also cultic monuments built for religious practices in or around some of these fortresses. These consist of fairly small and monument-sized facades, altars, and niches built in honor of the mother goddess Matar, Matar Areyastin, Matar Kubileya who the Phrygians embraced to the point of believing her to be the single, unrivaled deity after they migrated from Thrace to Anatolia in the 12th century BCE. These monuments were built using the easily-carved volcanic tufa found in nature and placed at the entrances to settlements, in high places, near sources of water and alongside fields, and at times at the entrance to fortresses to be used in ritual practices meant to protect and bring fertility and plenty. In this paper, we’ll discuss the fortresses in this valley and what can be described as a religious sanctuary of the Phrygians living in these fortresses: the Yazılıkaya/Midas Fortress.