Bu çalışma, Aksaray iline bağlı Gülağaç ilçesinin özellikle tarihöncesi dönemleriyle arkeolojik alanlarını ve geleneksel el sanatları çerçevesinde iş kollarının potansiyelini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu verilerin büyük bir bölümü, ilçede uzun yıllar kazı ve yüzey araştırmalarının yanı sıra sözlü tarih, etnoarkeoloji ve deneysel arkeoloji çalışmaları da yürüten arkeologlarca oluşturulmuştur. Kazı ve yüzey araştırmaları, bölgenin M.Ö. 9. Binyıldan itibaren kesintisiz iskân edildiğini ortaya koymaktadır. 2021 yılında başlatılan ve tarihöncesi dönemlerin geçiş süreçlerine, çevresel kaynak kullanımına odaklanan AKYA: Aksaray Tarihöncesi Yüzey Araştırması da bu kesintisiz sürecin kanıtlarını sunmaktadır. Gülağaç, tarihöncesi kültürlerin şekillenmesinde önem taşıyan hammadde (kil, bakır, ponza, ignimbrit, obsidiyen, bazalt vd.), fauna, flora çeşitliliği yanı sıra sazlık alan ve su kaynakları bakımından da elverişli bir yaşam alanına sahiptir. Dolayısıyla kültürel süreçler de jeolojik bağlamıyla birlikte çevresel kaynak kullanımının da anlaşılmasını sağlamaktadır. Kültür varlıkları arasında, Çanak Çömleksiz Neolitik Dönemden Tunç Çağı sonuna kadar kesintisiz tarihlenen arkeolojik buluntu yerleri yanı sıra etnografik değerler de vardır. Kaybolmaya yüz tutmuş el sanatlarından sele sepet örücülüğü, iş kollarından demircilik, geleneksel yağ üretimi (bezirhaneler) ve yerel mimari; Gülağaç’ın dikkati çeken etnografik değerleri arasındadır. Bu yazıda, mikro ölçekte ele alınan bu örnek ilçenin, tarihöncesi dönemleriyle arkeolojik alanlarından, geleneksel el sanatlarına uzanan kapsamıyla kültür varlıkları ve çevresel kaynakların kullanımı, yeni bulgularla birlikte konu edilmektedir.

This study aims to reveal the archaeological sites of Gülağaç district of Aksaray province, especially in the prehistoric periods, and the potential of business lines within the framework of traditional handicrafts. A large part of this data has been created by archaeologists who have been conducting oral history, ethnoarchaeology and experimental archeology studies in the district for many years, as well as excavations and surveys. Excavations and surveys reveal that the region has been inhabited continuously since the 9th Millennium BC. AKYA: Aksaray Prehistoric Survey, which started in 2021, and focuses on the transition processes of prehistoric periods and environmental resource use, also provides evidence of this uninterrupted process. Gülağaç has a suitable habitat in terms of raw materials (clay, copper, pumice, ignimbrite, obsidian, basalt etc.), fauna, flora diversity, as well as reed fields and water resources, which are important in shaping prehistoric cultures. Therefore, cultural processes provide an understanding of environmental resource use along with its geological context. Among the cultural assets, there are archaeological finds dating from the Pre-Pottery Neolithic Period to the end of the Bronze Age, as well as ethnographic values. Among the notable ethnographic values of Gülağaç are basket weaving, which is one of the handicrafts that is about to disappear, blacksmithing, traditional oil production (oil mills), and local architecture. In this article, the use of cultural assets and environmental resources, with its scope ranging from prehistoric and archaeological sites to traditional handicrafts, of this exemplary district, which is handled on a micro scale, is discussed together with new findings.