Ders kitaplarındaki görsel tasarımın genel amacı öğrenciyi kitaba yakınlaştırmak, bilgi aktarımı sağlamak, kitabı ilgi çekici hâle getirmektir. Ders kitaplarındaki resimlemeler (illüstrasyonlar), yazılar (tipografi), kullanılan renkler öğrenciye bilgi ve davranış kazandırma amacını güder. Tasarımdaki görsel kalite ve estetik öğrencilerin algılamasını kolaylaştırarak öğrencilerin estetik duygularının gelişmesinde ve kitap okuma alışkanlığı edinmelerinde rol oynamaktadır. Ders kitaplarında öğrencilerin yaratıcı düşünme becerilerinin gelişmesi için hayal güçlerini etkileyen, estetik beğenilerini geliştiren, duygu dünyalarına hitap eden, zeka gelişimlerini etkileyen, öğrenim kazanımı için konu ve içerik bütünlüğünü sağlaması açısından görsellere ihtiyaç vardır. Bu sebeple özel eğitim okullarında kullanılan ders kitap içeriklerinin tasarımlarının öğrenmeyi destekleyici nitelikte olması, tasarımsal yetkinliğinin öğrencilerin öğrenme ve algı düzeylerine olumlu katkı sağlaması gibi temel parametrelerin ölçülmesi, değerlendirmesi önemlidir. Bu araştırmada Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan Sosyal Beceriler 1’inci Kademe ders kitabının içeriğinde barındırdığı görsellerin öğrencilerin algı düzeyine katkısı ve kitabın görsel tasarım açısından yeterliliğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. 2021-2022 yılları arasında Tokat/Erbaa Özel Eğitim Uygulama Okulu’nda görev yapan 26 özel eğitim öğretmenine sosyo-demografik bilgiler elde için demografik bilgi formu ve yarı yapılandırılmış açık uçlu soru formu uygulanmıştır. Açık uçlu soru formunda kitapta kullanılan görsel ve tasarımsal unsurların öğrencilerin algı düzeyine uygunluğu, kitap içeriğindeki illüstrasyonların öğrenciler açısından ilgi çekiciliği, sayfa düzeni, kullanılan yazı fontu ve boyutu, kitap içeriğindeki görsellerde kullanılan renkler ile ilgili düşünceler, görsel unsurlar ve tipografi ilişkisi, görsel unsurlar ve içerikte kullanılan yazı arasındaki uyumun öğrenmeye etkisi, kitaptaki boşluklar, sayfadaki doluluk oranı ve konu arasında dengeli tasarımsal bir dağılımın olup olmadığını analiz edilmiştir. Çalışmanın etik izni Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik kurulundan alınan E-33490967-044-167686 sayılı 27.05.2022 tarihli izinle alınmıştır.

Bu araştırma fenomenolojik yöntem kullanılarak yapılmış nitel bir araştırma olup veriler odak grup görüşmesi ile toplanmıştır. Alan uzman görüşleri doğrultusunda hazırlanan formlar özel eğitim öğretmenlerine uygulandıktan sonra elde edilen verilerin içerik analizi yapılmıştır. Verilerin analizi SPSS 25 istatistik paket programıyla yapılmıştır.

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan Sosyal Beceriler 1’inci Kademe ders kitabının içeriğinde barındırdığı görsellerin öğrencilerin algı düzeyine katkısı ve kitabın görsel tasarım açısından yeterliliğinin değerlendirildiğinde kitap içeriğinde tasarımsal sorunlar olduğu, tipografik düzenlemelerde tasarım ilkelere bağlı kalınmadığı ve renk çeşitlemesinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca kullanılan görsel öğelerde hiyerarşik sorunlar mevcut olup ebatları ile ilgili düzenlemelerin yapılması gerekliliğinden söz edilebilir. Araştırmada sayfa düzenlemelerinin öğrenmeye katkı sağlamak yerine algılamayı zorlaştırdığı, resim eşleme gibi uygulama etkinlik sayfalarında tasarımsal eksiklikler olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kitaptaki boş/dolu alan değerlendirmesi amaca hizmet etmemektedir. Kullanılan görsel öğeler ve tipografide ebat/punto sorunları yaşanmaktadır. Yapılan bu araştırma ile Sosyal Beceriler 1’inci Kademe ders kitabındaki tasarımsal sorun ve eksikliklerin öğrencilerin algı düzeyini olumsuz etkilediği, öğrenmeyi zorlaştırdığı, kitabın görsel tasarım açısından yeterli olmadığı, eksikliklerin giderilerek kitap tasarımının geliştirilmesi gerektiği ortaya konmuştur.

The general purpose of the visual design in the textbooks is to bring the student closer to the book, to provide information transfer, and to make the book interesting. The illustrations (illustrations), writings (typography) and the colors used in the textbooks aim to provide students with knowledge and behavior. Visual quality and aesthetics in design facilitate students' perception and play a role in the development of students' aesthetic feelings and in acquiring the habit of reading books. Textbooks need visuals in order to develop students' creative thinking skills, influencing their imaginations, improving their aesthetic tastes, appealing to their emotional world, influencing their intelligence development, and providing the integrity of the subject and content for learning outcomes. For this reason, it is important to measure and evaluate basic parameters such as the design of the textbook contents used in special education schools to support learning, and the positive contribution of design competence to students' learning and perception levels. In this research, it was aimed to evaluate the contribution of the visuals included in the content of the Social Skills 1st Level textbook prepared by the Ministry of National Education to the perception level of the students and the adequacy of the book in terms of visual design. Demographic information form and semi-structured open-ended question form were applied to 26 special education teachers working in Tokat/Erbaa Special Education Practice School between 2021-2022 to obtain socio-demographic information. In the open-ended question form, the suitability of the visual and design elements used in the book to the perception level of the students, the attractiveness of the illustrations in the book content for the students, the page layout, the font and size used, the thoughts about the colors used in the images in the book content, the relationship between visual elements and typography, visual elements and The effect of the harmony between the text used in the content on learning, the gaps in the book, the fill rate on the page and whether there is a balanced design distribution between the subject were analyzed. Ethical permission of the study was obtained with the permission numbered E-33490967-044-167686 dated 27.05.2022 obtained from Tokat Gaziosmanpaşa University Social and Human Sciences Research Ethics Committee.

This research is a qualitative research using the phenomenological method, and the data were collected through focus group interviews. After the forms prepared in line with the field expert opinions were applied to the special education teachers, the content analysis of the obtained data was made. Data analysis was done with SPSS 25 statistical package program.

When the contribution of the visuals included in the content of the Social Skills 1st Level textbook prepared by the Ministry of National Education to the perception level of the students and the adequacy of the book in terms of visual design are evaluated, it has been concluded that there are design problems in the content of the book, the design principles are not adhered to in the typographic arrangements and there is no color variation. In addition, there are hierarchical problems in the visual elements used, and it can be mentioned that it is necessary to make arrangements regarding their sizes. In the research, it has been concluded that page arrangements make it difficult to perceive instead of contributing to learning, and there are design deficiencies in application activity pages such as picture matching. The empty/filled space evaluation in the book does not serve the purpose. There are size/point problems in the visual elements and typography used. With this research, it has been revealed that the design problems and deficiencies in the Social Skills 1st Level textbook negatively affect the perception level of the students, make learning difficult, the book is not sufficient in terms of visual design, and the book design should be improved by eliminating the deficiencies.