Makale kapsamında Konya Ereğli Rüstem Paşa Şifa Hamamı özelinde, 15 yüzyıl hamamlarının plan tipleri, mimari tasarımları, iç donatıları nasıl şekillendiği çözümlenmeye çalışılmıştır. Ereğli Rüstem Paşa Şifa Hamamı 15 yüzyılda Karamanoğlu Döneminde İbrahim Bey (1423-1464) tarafından inşa ettirilmiştir. Aynı dönemde hem Anadolu’da hem de özellikle İstanbul’da Fatih Sultan Mehmet hamamlar inşa ettirmiştir. Bu dönemde hamamlarda yıldızvari sıcaklıklı planların ön plana çıktıkları tespit edilmektedir. Planlama açısından daha önce Anadolu Selçuklu Döneminde farklı özelliklerde prototipini gördüğümüz yıldızvari sıcaklıklı tip 15. yüzyılda birden adeta nasıl moda olduğu araştırma kapsamında irdelenmiştir. Yıldızvari sıcaklıklı plan tipinin geometrik tasarımının bazı faydaları belirlenmiştir. Daha fazla mekan sağlanması, sayıca artan eyvan ve halvetler ile gerçekleşmektedir. Diğer hamam planları ile karşılaştırıldığı zaman aynı metrekarede daha çok insanın yıkanabildiği ortaya çıkmaktadır. Aynı zamanda hem malzemeden hem de yer kazanımı ile metrekareden tasarruf edilmektedir. Ereğli Rüstem Paşa Şifa Hamamı ile diğer Osmanlı dönemi 15 ve 16 yüzyıl yıldızvari sıcaklıklı planlamada inşa edilmiş hamamların benzer ve farklı yönleri belirlenmiştir. Plan özelliklerinde aynı birebir örnekler olduğu gibi, küçük farklılıklar sahip örneklerde vardır. Soyunmalık, ılıklık, sıcaklık, külhan gibi hamamların ana unsurları da değerlendirilmiştir. Diğer mimari öğeler; göbektaşı, tüteklik, hela, traşlık, eyvanlar, kubbeler, tonoz, üst örtü ve malzeme gibi araştırmada ele alınmıştır. Makalede 15. Yüzyıl hamamlarında ortaya çıkan değişimler ve yenilikler tespit edilmiştir. Sonuçta Ereğli Rüstem Paşa Şifa Hamamı ile birlikte 15. Yüzyıl Osmanlı hamamları da kendi aralarında oturmuş bir yıldızvari plan düzenlemesi, mimari genel özellikler ve artık klasikleşen tasarımların yapıldığı belirlenmiştir. Daha sonraki yüzyıllarda da, Mimar Sinan’ın yıldızvari sıcaklıklı planı kullandığı bilinmektedir. Yıldızvari sıcaklık 15. Yüzyılda klasik şeması, sonraki yüzyıllarda da benzer ve farklı kullanımları ile, Türk Hamam mimarisine damgasını vuran bir plan tipi olduğu görülmektedir.
Within the scope of the article, the plan types, architectural designs, and interior fittings of 15th-century baths were analyzed in terms of Konya Ereğli Rüstem Paşa Healing Bath. Ereğli Rüstem Paşa Healing Bath was built by İbrahim Bey (1423-1464) during the Karamanoğlu Period in the 15th century. In the same period, Fatih Sultan Mehmet had baths built both in Anatolia and especially in Istanbul. During this period, it is determined that plans with star-like hot rooms stood out in baths. In terms of planning, how the star-like hot room type, whose prototype we have seen in different characteristics in the Anatolian Seljuk Period, became fashionable suddenly in the 15th century was examined within the research. Some benefits of the geometric design of the plan type with star-like hot rooms have been determined. Providing more space is realized with an increasing number of iwans and private rooms. When compared with other bath plans, it is revealed that more people can bathe in the same square meter. At the same time, both material and square meters are saved by saving space. Similar and different aspects of Ereğli Rüstem Paşa Healing Bath and other Ottoman baths built in the 15th and 16th century with star-like hot room planning were determined. Just as there are exact examples in plan features, there are also examples with minor differences. The main elements of the baths such as dressing room, hot room, warm room, and furnace were also evaluated. Other architectural elements such as navel stone, tolling, toilet, shaving room, iwans, domes, vaults, top coverings and materials were discussed in the study. In the article, changes and innovations in 15th-century baths were determined. In conclusion, it was determined that the Ereğli Rüstem Paşa Healing Bath and the 15th-century Ottoman baths had a star-like plan arrangement, architectural general features and now classic designs. It is known that Mimar Sinan used the plan with a star-like hot room in the following centuries. It is seen that the star-like hot room is a plan type that left its mark on the Turkish bath architecture with its classical scheme in the 15th century and similar and different uses in the following centuries.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.