Sözlükte “öne geçmek” anlamındaki kudüm mastarından türeyen ve “önde bulunan, öne geçen” anlamlarını içeren mukaddime kelimesi, başlangıçta ordunun öncü birliklerini ifade etmek üzere “mukaddimetü’l-ceyş” şeklinde kullanılmış, buradan istiare yoluyla kitaplarda ve ilmî metinlerde giriş, önsöz ve sunuş kısmını ifade eden terim hâline gelmiştir. Kitapların giriş kısmındaki mukaddimeleri incelemek, Kur’ân-ı Kerîm’deki “Evlerinize kapılarından giriniz” (el-Bakara, 2/189) ilkesinin ilmî geleneğe yansıması olarak değerlendirilebilir. Zira bu bölümlerin bilinmemesi, bir eserin ilmî yönteminin ve yapısının doğru anlaşılmasını güçleştirmektedir. Hadis kaynakları, İslâm ilim geleneğinde hadis usûlü ilminin temel dayanakları arasında yer almakta olup, bu eserlerdeki mukaddimeler müellifin eserine kazandırdığı metodolojik perspektif bakımından özel bir öneme sahiptir. Zira bu bölümlerde müellifler, telif amaçlarını, takip ettikleri yöntemleri, istimal ettikleri terimleri ve kendilerine özgü rumuzları açıklamış; ayrıca sahih rivayetleri hatalı ve sakim rivayetlerden ayırmaya yönelik ilmî kaideleri ortaya koymuşlardır. Bu yönüyle hadis kitaplarının mukaddimeleri yalnızca metnin giriş kısmı değil, hadis usûlünün temel ilkelerini yansıtan ilmî kaynaklar niteliğindedir. “Hicrî üçüncü asır” olarak bilinen tasnif döneminde kaleme alınan ilk mukaddimeler, söz konusu geleneğin oluşum ve sistemleşmesinde belirleyici bir rol üstlenmiştir. Bu çalışmada, İmam Müslim’in el-Câmiʿu’s-Sahîh adlı eserinin mukaddimesinde yer alan hadis usûlüne dair bazı konular ele alınmıştır. Konunun genişliği sebebiyle inceleme, münker, mürsel, mevzû ve garîb hadislerle ilgili bölümlerle sınırlandırılmış; ilgili kavramlar Müslim’in metodolojik yaklaşımı çerçevesinde değerlendirilmiştir.
Deriving from the verbal noun kudüm, meaning “to come forward,” the term mukaddima originally referred to the vanguard units of an army, expressed as mukaddimat al-jaysh. Through metaphorical extension, it later came to denote the introductory section, foreword, or preface of books and scholarly works. Examining the mukaddimas placed at the beginning of such works may be regarded as a reflection of the Qur’anic principle, “Enter houses through their doors” (al-Baqara, 2/189), within the intellectual tradition. Indeed, ignoring these sections often prevents a correct understanding of a work’s methodological framework and scholarly structure. Hadith sources constitute one of the fundamental bases of hadith methodology within the Islamic scholarly tradition, and the mukaddimas of these works hold particular significance due to the methodological perspective conveyed by their authors. In these sections, authors clarify their aims, the methods they adopt, the terminology and symbols they employ, and the scholarly principles established to distinguish authentic narrations from weak or defective ones. Therefore, the mukaddimas of hadith books are not merely introductory passages but serve as essential scholarly sources reflecting the core principles of hadith methodology. The earliest mukaddimas, written during the “third century AH,” known as the classification period, played a decisive role in shaping and systematizing this tradition. This study examines several issues related to hadith methodology found in the introduction of Imam Muslim’s al-Jāmi‘ al-Sahīh. Due to the breadth of the topic, the research is limited to the sections concerning munkar, mursal, mawdu‘, and gharib narrations, and these concepts are evaluated within the framework of Muslim’s methodological approach.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.