Materyalizm, kâinatın oluşumunu ve işleyişini madde ve maddenin nitelikleriyle açıklayan bir düşünce akımıdır. Kökeni antik çağa dayanır. İlahi dinlerin yaratılış öğretilerini reddeder. On sekiz ve on dokuzuncu asırda yaşanan bilimsel gelişmelere bağlı olarak Batı’da yeniden güçlenmiştir. Özellikle Ortaçağda Kilise merkezli din tasavvuruna karşı tepki, materyalizme zemin açmıştır. Müslüman toplumlar materyalizmi Büchner’in Madde ve Kuvvet adlı eseri vasıtasıyla tanımışlardır. Eser bir dönem materyalizmin el kitabı olarak kabul edilmiş ve çok popüler olmuştur. Osmanlı İmparatorluğunun son dönemlerinde Batı’ya gönderilen öğrencilerin faaliyetleri ile İstanbul’da yayınlanan gazete ve dergiler materyalizmin tanınmasını sağlamıştır. Madde ve Kuvvet, Türkçeye Ahmed Nebil ve Baha Tevfik tarafından üç cilt halinde çevirilmiştir. Madde ve Kuvvet’in yayınlanmasından sonra ona birçok reddiye yazılmıştır. Bunlardan birisi de Harputîzâde Mustafa Efendi’nin yazdığı Red ve İsbât adlı eserdir. Harputîzâde, Anadolu medreselerinde eğitim almış ve müderris olarak görev yapmış bir âlimdir. Materyalizmin temeli olarak gördüğü madde ve kuvvet ezelidir ve birbirinden ayrılmazlar ilkesini reddeder. Madde ve kuvvetin ezeli olmadığını, sonradan yaratıldığını ileri sürer. Ona göre âlem tüm unsurlarıyla sonradan yaratılmıştır. Âlemin işleyişi ise ilahi kudretin müdahalesiyle olur. Bu çalışmamızda öncelikle materyalizmin kısa bir tanımı verilmiş, sonra Türkiye’ye girişine temas edilmiştir.  Daha sonra konu iki kısımda incelenmiştir. Birincisinde Madde ve Kuvvet’in muhtevası ve Büchner’in iddia ve delillerine yer verilmiştir. İkinci bölümde ise Harputîzâde’nin Büchner’e eleştirileri maddeler halinde sıralanmıştır.

Materialism is a philosophical doctrine that explains the origin and functioning of the universe through matter and its attributes. Its roots trace back to antiquity and it rejects the creation doctrines of divine religions. Materialism regained strength in the West during the 18th and 19th centuries due to scientific developments. Particularly in the Middle Ages, reactions against the Church-centered religious worldview laid the groundwork for the rise of materialism. Muslim societies encountered materialism primarily through Buchner’s book Force and Matter. This work was once considered a handbook of materialism and gained wide popularity. In the final period of the Ottoman Empire, students sent to Europe and the newspapers and magazines published in Istanbul played a key role in spreading materialist ideas. Force and Matter was translated into Turkish in three volumes by Ahmed Nebil and Baha Tevfik. Following its publication, many refutations were written against it. One such work is Red ve İsbât (Refutation and Proof), authored by Harputîzâde Mustafa Efendi. Harputîzâde was a scholar educated in Anatolian madrasas who served as a professor (mudarris). He rejected the materialist principle that matter and force are eternal and inseparable. Instead, he argued that matter and force are not eternal but created later. In his view, the universe and all its components are created, and its functioning is governed by divine power. This study first provides a brief definition of materialism and discusses how it entered the Ottoman intellectual landscape. It then analyzes the issue in two parts: the first discusses the content of Force and Matter and Buchner’s claims and arguments; the second presents Harputîzâde’s critiques of Buchner’s work, itemized in detail.