Bu çalışma İsmail Gelenbevî’nin Burhân-ı Gelenbevî ve Hâşiyetü'l-Burhân adlı eserlerini merkeze alarak burhân-ı innî ile burhân-ı limmî kavramlarının anlamlarının aydınlatılmasına odaklanmaktadır. Yöntemimiz metin çözümlemesi yapma, kavramları analiz etme ve eldeki verileri betimleme şeklinde olacaktır. Çalışma burhanın önce beş sanat içerisindeki konumundan yola çıkar ve daha sonra literal anlamını ortaya koyar. Bundan sonra müslüman dünyada ilk burhan yazarı olan Fârâbî’nin Kitâbü’l-Burhân adlı eserine başvurarak onun kavramsallaştırmasını analiz eder. Son olarak Gelenbevî’nin burhani delil kavramını inceler. Gelenbevî burhan sanatını delil kavramının altında değerlendirir. Gelenbevî bu delili, delîl-i limmî ve delîl-i innî kavramları üzerinden inceler. Bu çerçevede burhani delil, önce delîl-i limmî ve delîl-i innî diye ikiye ayrılır. Sonra da delîl-i innî de kendi içinde birinci kısım ve ikinci kısım diye ikiye bölünür. Buna göre akıl ile netice arasında orta(k) olan kısım, söz konusu kıyasta hem zihinde hem de hariçte (zihnin dışında) bir illet olursa o mantıkî kıyas, delîl-i limmî olur. Sadece zihinde illet olursa, o mantıkî kıyas, delîl-i innî olur. Şayet mantıkî kıyas zihinde olmakla birlikte hariçte de sonuç önermesine eşit bir netice ile ortaya çıkarsa bu, delîl-i innî’nin birinci kısmıdır. Geçerli bir şekilde bir sebebin iki sonucu ortaya çıkarsa bu da delîl-i innî’nin ikinci kısmıdır. Gelenebevî burhan konusunda bir açılım sağlamaktadır.

This study focuses on İsmâil al-Galanbavî’s works, Burhan-ı Galanbavî and Hâşiya al-Burhân, and aims to elucidate the meanings of the concepts of burhan-ı innî and burhan-ı limmi. Our methodology will be textual analysis, conceptual analysis, and description of the available data. The study first establishes burhân's (demonstration) position within the five arts and then reveals its literal meaning. It then analyzes the conceptualization of al-Farabî, the first author of burhân (demonstration) in the Muslim world, by consulting his Kitâbü al-Burhân. Finally, it examines al-Galanbavî's concept of burhânic (demonstrative) evidence. Al-Galanbavî considers the art of burhân under the concept of evidence. Al-Galanbavî examines this evidence through the concepts of limmî and innî. Within this framework, demonstrative evidence is first divided into two: the limmî and the innî. The innî is then further divided into two parts: the first and the second. Accordingly, if the intermediate term between the intellect and the conclusion is a logical syllogism, if there is a cause both in the mind and externally (outside the mind), that logical syllogism becomes a limmî. If the cause exists only in the mind, that logical syllogism becomes a limmî. If the logical syllogism is present in the mind but also externally and produces a result equal to the conclusion, this is the first part of the innî. If two conclusions of a single cause are validly produced, this is the second part of the innî.