öz

Çalışma, Temmuz 2023’te vefat eden Menzil tarikatının şeyhi Abdulbaki Erol’un halife tayin edilen üç oğlunun arasında yaşanan daha önce benzeri görülmeyen şeyhlik mücadelesini Bourdieu kuram ve kavramlarıyla incelemektedir.  Çalışmanın problemi, kardeş şeyhlerin iktidar mücadelesi, bu mücadelenin cepheleri, mücadelede öne sürülen argümanlardır. Yeni ve rekabet içerisindeki şeyhler arasında süren mücadeleyi tahlil edebilmek için araştırma soruları oluşturulmuş, sorular durum çalışması yöntemiyle analiz edilmiştir. Çalışmanın amacı; dini gruplarda liderlik mücadelelerini, karizma üretim mekanizmalarını, yatay ve dikey ilişkileri, bu ilişkileri ve mekanizmaları üreten, etkileyen, dönüştüren bağlamı anlayabilmektir.

Şeyhlerin sembolik mücadelelerinde cepheler, sermaye kavramıyla ifade edilen alanları karşılayacak şekilde ele alınmış ve bu anlamda dört sermaye cephesinde sürdürülen mücadele ve bu mücadelede öne sürülen argümanlar irdelenmiştir. Mücadelenin cepheleri; sosyal sermaye, kültürel sermaye, ekonomik sermaye ve sembolik sermaye mücadelesi olarak tasnif edilmiştir. Her sermaye alanı kendi içinde alt kategorilere ayrılarak derinleştirilmiş, sermayelerin birbirlerine dönüşümlülükleri ve geçişlilikleri göz önünde bulundurularak bu tasnifler esnek tutulmuştur.

Şeyh kardeşlerin iki yıldır devam eden, sonuçlanmamış bu rekabetinde, alanda sert bir mücadele sürerken ortanca ve küçük kardeş ağabeylerine karşı -geçici ve lokal- ittifak yapmış, küçük kardeş Mübarek Erol, cephesini güçlendirmek için miras olarak devr aldığı ekonomik ve kurumsal sermayeyi sahaya sürmüştür. Büyük kardeş Saki Erol ise mücadeleyi tüm sermaye sahalarına yayarak, ele geçiremediği sermaye mirasına karşılık paralel sermaye ağları inşa etmeye odaklanmıştır. Bu süreçte hem grubun merkezi Menzil köyü hem de mürit kitlesi homojen olmasa da üçe ayrılmıştır.

Çalışmada tarafların mücadele üsluplarından, reflekslerinden çizdikleri liderlik profili de çıkarılmış, büyük kardeş M. Saki Erol’un sert, mücadeleci ve karizmatik portresine karşın, küçük kardeş M. Mübarek Erol’un daha uzlaşmacı bir liderlik profiline sahip olduğu görülmüştür.

Oğul şeyhlerin ve taraftarlarının, müritlerin tercihlerini etkileme gayreti, bölünen mekanın imlediği dayanışma ve bütünlük kaybı, grubun mistik havasını bozmuş; tartışmalar, miras kavgaları grubun enerjisini ve itibarını hem içerde hem dışarda azaltmıştır.

Ülkemizde ve dünya genelinde dini gruplarla ilgili akademik değeri yüksek pek çok çalışma yapılmış ve yapılmaktadır. Ancak dini grupların bölünme süreçleri, bölünmenin bağlamı, bölünme sürecinde liderlik ilişkileri, bölünen parçaların birbirleriyle alan mücadelesi ülkemizde henüz müstakil bir çalışmada ele alınmamıştır.

The study examines the unprecedented struggle for sheikhship between the three sons of Abdulbaki Erol, the sheikh of the Menzil order, who passed away in July 2023, using Bourdieu theories and concepts. The problem of the study is the power struggle of the brother sheikhs, the fronts of this struggle and the arguments put forward in the struggle. In order to analyze the struggle between new and competing sheikhs, research questions were formulated and analyzed using the case study method.

The fronts in the symbolic struggles of the sheikhs have been handled in a way to meet the areas expressed by the concept of capital, and in this sense, the struggle on four capital fronts and the arguments put forward in this struggle have been examined. The fronts of the struggle are categorized as social capital, cultural capital, economic capital and symbolic capital. Each capital field has been deepened by dividing it into subcategories, and these classifications have been kept flexible by taking into account the transformations and transitivity of capitals to each other.

In this struggle of the rival sheikh brothers, which has been going on for nearly two years and is still inconclusive, the middle and younger brothers have made a temporary and local alliance against their older brother, while the older brother has focused on building parallel capital networks in return for the capital inheritance he could not seize by spreading the struggle to all capital fields.

In this process, both the Menzil village, the center of the group, and the mass of followers were divided into three, albeit not homogeneously. On the fronts of the symbolic struggle between the three brothers, it can be said that at the end of the last two years, the picture has crystallized as follows: M. Saki Erol gained advantages such as rebuilding his religious, institutional and social networks, being the eldest son, gaining the support of some prominent figures, and took various initiatives to transform his socio-religious capital into economic capital. On the other hand, the other two brothers allied, albeit temporarily, against their elder brother M. Saki Erol. Rather than an alliance of two equal authorities, this alliance seems to be an alliance of the younger brother M. Mubarak Erol patronizing his older brother M. Fattah Erol.

M. Mubarak Erol, the younger brother who inherited the brands identified with Menzil, such as Samarkand and Beshir, effectively used the symbolic power of these institutions to consolidate his power in the struggle.

In this symbolic polarization, the middle brother, M. Fettah Erol, apparently remained relatively weak between the two powerful leaders and allied himself with his younger brother, whom he found close to him. In our opinion, one of the reasons why the younger brother was preferred for the alliance was the determined and harsh opposition of his older brother. It is likely that he preferred a more conciliatory and relatively weaker magnetic force rather than a weak alliance with a strong and charismatic leader. For the time being, M. Fattah Erol is acting in tandem with his younger brother M. Mubarak Erol, but it is likely that he will leave the alliance as circumstances change and maintain his own independent position, perhaps in a different venue.

In the study, the leadership profile of the sides was also drawn from their struggle styles and reflexes, and it was seen that the younger brother M. Mubarak Erol had a more conciliatory leadership profile, despite the harsh and charismatic portrait of the elder brother M. Saki Erol.

The efforts of the son sheikhs and their followers to influence the preferences of the disciples, the loss of solidarity and integrity implied by the divided space, disrupted the mystical atmosphere of the group; arguments and inheritance fights diminished the group's energy and reputation both internally and externally.

There have been and are many quality studies on religious groups in our country and around the world. However, the division processes of religious groups, the context of the division, leadership relations in the process of division, and the struggle of the divided parts with each other in the field have not yet been addressed in an independent study in our country.