Mecaz kelimesi lügatte yol, bir yeri adımlayarak geçme, hedefe doğru mesafeleri katetme, yolculuk yapma gibi anlamlara gelmektedir. Istılah olarak ise, kelimenin vaz edildiği şekliyle anlaşılmasının imkân dâhilinde olmadığı bu nedenle benzetme veya bir karine dolayısıyla hakikat anlamının dışında ikincil bir manada kabul edilmesidir. İlahi kaynaklı Kur’ân’ı Kerim muhatab olarak insanı alması yönüyle onun dikkatini çeken, idrakine yerleşmeyi kolaylaştıran edebi bir dil ve metod kullanmaktadır. Kur’ân’ın zikredilen özelliği âyetlerin arapça aslından başka bir dile tercüme edildiğinde nasıl ve ne ölçüde yansımaktadır. Âyetler farklı dillere tercüme edildiğinde âyetlerin üslubunda barındırdığı edebi sanatlar da olduğu gibi aktarılabiliyor mu gibi sorulara cevaplar aranmaktadır. Orta Asya Coğrafyasında yaşayan müslüman türkler uzun bir süre Sovyetler Birliğinin siyasi ve kültürel hegamonyasında kalmışlardır. Bu nedenle hem inançlarını hem de onu ifade edecek dillerini özgürce hayata geçiremedikleri gibi geliştirme imkanından da yoksun kalmışlardır. Nitekim inanç ve dil birlikteliğini, aralarındaki ilişkiyi en iyi yansıtacak veri Kur’ân meâlleridir. Bu bağlamda çalışmada Özbek diliyle yazılan meâllerde müellifler tarafından âyetlerin anlamını belirlerken hakikat ve mecazdan faydalanma yönleri inceleme konusu yapılmıştır. Zira Kur’ân’daki her ifadeyi temel anlamıyla almak mümkün değildir. Makalede işlenen konu Özbekistan’ın bağımsızlığı sonrası yazılmış olan dört Kur’ân meâliyle sınırlandırılmıştır. Metod olarak seçilen teliflerin mecazı yansıtabilecekleri âyetlere verdikleri anlam ve onları ifade yöntemlerinin tesbit edilmesi, değerlendirilmesi ve karşılaştırılması benimsenmiştir. Bunun sonucunda Özbek diliyle yazılmış bu eserlerde mecaz anlama dair açıklamaların sınırlı olduğu görülmüştür. Zira bu tür teliflerde temel amaç halka en yalın ve anlaşılır şekilde Kur’ân’ın ulaştırılması hedeflenmiştir. Çünkü zikredilen eserler özelinde Orta Asya’da yer alan devletler uzun süre Sovyetler Birliği Devletinin egemenliğinde kalmışlardır.

The word metaphor literally means "road," "passing by foot," "covering distances toward a goal," or "journey." Terminologically, it refers to the impossibility of understanding the word in its original form, and therefore, due to analogy or a presumption, it is accepted in a secondary meaning beyond its literal meaning. The divinely inspired Quran, addressing humans, uses a literary language and method that attracts their attention and facilitates comprehension. How and to what extent are the aforementioned characteristics of the Quran reflected when the verses are translated from their original Arabic into a language other than their original? Questions such as whether the verses can be conveyed when translated into different languages, as well as the literary art inherent in the verses' style, are sought. Muslim Turks living in Central Asia remained under the political and cultural hegemony of the Soviet Union for a long time. Consequently, they were unable to freely practice their faith or the language to express it, and were deprived of the opportunity to develop it. Indeed, the best way to reflect the unity of faith and language, and the relationship between them, is through the translations of the Quran. In this context, this study examines the authors' use of literal and metaphorical meanings in determining the meaning of verses in Uzbek translations. It is impossible to take every expression in the Quran literally. The subject of this article is limited to four Quranic translations written after Uzbekistan's independence. The method adopted is to identify, evaluate, and compare the meanings given by the selected translations to verses that could reflect metaphor, as well as their methods of expression. As a result, it has been observed that explanations of figurative meaning in these Uzbek works are limited. The primary goal in such translations is to convey the Quran to the public in the simplest and most understandable way. This is because, in the case of the mentioned works, the states in Central Asia were under the rule of the Soviet Union for a long time.