Bu makale, İslam hukukunda önemli bir yere sahip olan teâdül ve tercih kavramlarını Hatîb eş-Şirbînî’nin görüşleri doğrultusunda incelemektedir. Bu konunun ele alınması İslam hukukunun temel meselelerinden biri olan delillerin değerlendirilmesi ve hükümlerin önceliklendirilmesi meselesine önemli bir katkı sunmaktadır. Bu kavramdan biri olan teâdül, iki delilin eşit olması durumunu ifade ederken; tercih, bu eşitlik durumunda bir delilin diğerine üstün kılınması sürecidir. Hatîb eş-Şirbînî, bu kavramları özellikle fıkıh usulü bağlamında detaylı bir şekilde analiz etmiş ve delillerin değerlendirilmesi, çelişkilerin çözümü ve hükümlerin uygulanması için sistematik yöntemler geliştirmiştir. Şirbînî, teâdül durumlarında delillerin sahihliğini ve uygulanabilirliğini değerlendirirken; tercih süreçlerinde ravilerin güvenilirliği, metinlerin içeriği, illetlerin gücü ve delillerin tarihi gibi faktörlere önem vermiştir. Şirbînî’nin bu yaklaşımı, İslam hukukunda adalet, denge ve tutarlılığı ön plana çıkaran bir yöntem sunar. Ayrıca onun görüşleri, delillerin çeliştiği durumlarda uygulanabilecek yöntemler ve İslam hukukuna katkıları açısından hem teorik hem de pratik bir rehber niteliğindedir. Onun teâdül kavramına dair derinlemesine değerlendirmeleri, zannî ve kat‘î delillerin ayrımını vurgulamakla birlikte, çelişkilerin uzlaştırılması veya tercihin hangi şartlarda yapılabileceği hususunda önemli ilkeler ortaya koymaktadır. Makale, bu bağlamda Şirbînî’nin İslam hukukuna olan katkılarını detaylı bir şekilde tartışmaktadır. Onun eserleri, yalnızca kendi dönemindeki ilmi tartışmalara değil, günümüzdeki fıkıh çalışmaları için de değerli bir kaynak niteliğindedir. Bu bağlamda, Şirbînî’nin görüşleri, İslam hukukunun evrensel prensiplerinin anlaşılmasında ve uygulanmasında yol gösterici bir rehber olarak değerlendirilebilir.

This article examines the concepts of ta‘âdul and tarjîh, which hold a significant place in Islamic law, through the perspectives of Khatîb al-Shirbînî. Addressing this topic contributes substantially to the fundamental issue of evaluating evidences in Islamic jurisprudence. Ta‘âdul refers to the state of equality between two pieces of evidence, while tarjîh denotes the process of favoring one piece of evidence over another in such a situation of equality. Khatîb al-Shirbînî extensively analyzed these concepts within the framework of usûl al-fiqh and developed systematic methodologies for evaluating evidences, resolving contradictions, and applying rulings. In situations of ta‘âdul, al-Shirbînî assessed the validity and applicability of evidences. During the tarjîh processes, he prioritized factors such as the reliability of narrators, the content of texts, the strength of underlying causes, and the historical precedence of evidences. His approach offers a method that emphasizes justice, ta‘âdul and tarjîh, and consistency in Islamic law. Furthermore, his perspectives serve as both a theoretical and practical guide for addressing situations where evidences conflict and for understanding their implications for Islamic jurisprudence. Al-Shirbînî’s in-depth analysis of the concept of ta‘âdul underscores the distinction between speculative (zannî) and definitive (qat’î) evidences. Additionally, he established significant principles regarding the reconciliation of contradictions or the conditions under which tarjîh can be made. This article thoroughly discusses al-Shirbînî’s contributions to Islamic law in this context. His works not only influenced scholarly debates during his time but also continue to be a valuable resource for contemporary studies in Islamic jurisprudence. Thus, al-Shirbînî’s views can be regarded as a guiding framework for understanding and applying the universal principles of Islamic law.