Vahyin canlı tanıkları olan ilk Müslümanların, âyetlerin inişi sırasında veya sonrasında sergiledikleri bireysel ya da topluluk temelli tavırları ve söylemleri, vahye nasıl tepki verdiklerini göstermesi açısından önem arz etmektedir. Nitekim onlar, inen vahye hayranlık uyandıran bir bağlılık ve teslimiyet örneği ortaya koymuşlardır. Bu yüzden Hz. Peygamber (s.a.v.), ashâbını gökteki yıldızlara benzeterek onları övmüştür. Bu makalede, Vâhidî’nin (öl. 468/1076) Esbâbü nüzûli’l-Kur’ân’ı özelinde istatistiksel bir araştırı gerçekleştirilmiştir. Buna göre çalışma, zikri geçen kitapla ve haklarında âyet inen Sâbit b. Kays b. Şemmâs (öl. 12/633), Ebû Bekr es-Sıddîk (öl. 13/634), Hişâm b. el-Âs b. Vâil (öl. 13/634), Ömer b. el-Hattâb (öl. 23/644), Alî b. Ebî Tâlib (öl. 40/661), Abdullâh b. Selâm (öl. 43/663-64), Ebû Eyyûb el-Ensârî (öl. 49/669), Huveytıb b. Abdiluzzâ (öl. 54/674 [?]), Âişe (öl. 58/678), Ma‘kıl b. Yesâr (öl. 59/679 [?]), Kuteyle bint Abdiluzzâ (öl.?), Esmâ bint Ebî Bekir (öl. 73/692), Havle bint Sa’lebe (öl.?), Evs b. Sâmit (öl.?) ve Gatafân kabilesinden bir adam olmak üzere toplam on beş kişinin âyetler indikten sonraki tutumlarıyla sınırlandırılmıştır. Zira Vâhidî’nin söz konusu eserinde zikredilen sekiz yüz seksen üç rivayette, sadece bu on beş kişinin tutumları yer almaktadır. Bu meyanda çalışmada verilen kişi ve topluluk bazlı istatistik tablolarının sunulmasındaki amaç, çalışmanın neden on beş kişi ile sınırlandırıldığını gerekçelendirmektir. Konunun daha iyi anlaşılması için Müslümanların âyetler nazil olduktan sonraki topluluk bazlı tutumları ayrıca ele alınmıştır. Dolayısıyla bu çalışmada, öncelikle anılan on beş kişinin âyetler nazil olduktan sonraki bireysel tavırlarına, sonra Müslümanların âyetlerin inişinden sonraki topluluk temelli davranışlarına değinilmiştir. Böylece konu, bütüncül bir perspektifle ortaya konmaya çalışılmıştır. Sonuç itibariyle söz konusu eserdeki toplam sekiz yüz seksen üç rivayet özelinde; hakkında âyet inen Müslümanların toplam sayısı, yüz altmış dört olup yirmi beşi kadın, yüz otuz dokuzu erkektir. Ayrıca aralarında adı zikredilmeyen kişiler de bulunmaktadır. Kişi bazlı istatistiğe göre bu rivayetlerde bizzat ismi geçen ya da adı söylenmeyen Müslümanlar hakkında inen âyet sayısı, üç yüz altmış dokuz; topluluk bazlı istatistiğe göre topluluk olarak zikredilen Müslümanlar hakkında nazil olan âyetlerin sayısı ise kırk birdir. Buna göre inen toplam âyet sayısı, dört yüz ondur. Kişi bazlı inen toplam iki yüz on altı âyetin, Mekkî sûrelere nazaran üçte ikisinin Medenî sûrelerde bulunduğu ve topluluk bazlı nazil olan otuz dokuz âyet için biri dışında tüm âyetlerin Medenî sûrelerde geçtiği söylenebilir. Başkaca hakkında âyet inen Müslümanların bireysel ve topluluk bazlı tutumları bağlamında, ortaya konulan müşahhas örnek davranışların yakîn iman, samimiyet, teslimiyet, saygı, dini hassasiyet, dini yaşama, kardeşlik, istişare gibi mefhumlara gerçek manada anlam kazandırdığı ileri sürülebilir.

The behaviour and discourses of the early Muslims, who were the living witnesses of the revelation, during or after the revelation of the verses, either individually or collectively, are important in terms of showing how they reacted to the revelation. As a matter of fact, they showed an admirable example of devotion and submission to the revelation. For this reason, the Prophet (PBUH) praised his companions by likening them to the stars in the sky. In this article, a statistical research has been carried out on al-Wahidī’s (d. 468/1076) Asbāb al-nuzūl al-Qur'ān. Accordingly, the study is limited to the aforementioned book and Sābit b. Qays b. Shammās (d. 12/633), Abū Bakr al-Siddiq (d. 13/634), Hishām b. al-ʿAs b. Wāil (d. 13/634), ‘Umar b. al-Khattāb (d. 23/644), ’Alī b. Abî Tâlib (d. 40/661), ‘Abdullâh b. Salâm (d. 43/663-64), Abû Ayyûb al-Ansârî (d. 49/669), Huwaytib b. “Abdiluzzâ (d. 54/674 [?]), ”Ā'ishah (d. 58/678), Ma'kıl b. Yathār (d. 59/679 [?]), Qutayla bint ‘Abdiluzzā (d.?), Asmā bint Abī Bakr (d. 73/692), Hawla bint Sa'lāba (d.?), Aws b. Sāmit (d.?), and a man from the tribe of Ghatafān the attitudes of a total of fifteen people about whom the verses were revealed after the verses were revealed. Because in the eight hundred and eighty-three narrations mentioned in al-Wahidī's work, only the attitudes of these fifteen people are included. In this respect, the purpose of presenting the individual and group-based statistical tables in this study is to justify why the study was limited to fifteen people. For a better understanding of the subject, the community-based attitudes of Muslims after the verses were revealed are discussed separately. Therefore, in this study, firstly the individual attitudes of the aforementioned fifteen people after the verses were revealed, and then the community-based behaviour of Muslims after the verses were revealed. Thus, the subject has been tried to be presented in a holistic perspective. As a result, the total number of Muslims about whom a verse was revealed is one hundred and sixty-four, of whom twenty-five are women and one hundred and thirty-nine are men, out of a total of eight hundred and eighty-three narrations in this work. In addition, there are also people whose names are not mentioned. According to the person-based statistics, the number of verses revealed about the Muslims who are mentioned in these narrations or not mentioned is three hundred and sixty-nine; according to the community-based statistics, the number of verses revealed about the Muslims mentioned as a community is forty-one. Accordingly, the total number of verses revealed is four hundred and ten. It can be said that two-thirds of the total two hundred and sixteen verses that were revealed on an individual basis are found in the Medinan suras compared to the Meccan suras, and for the thirty-nine verses that were revealed on a community basis, all but one of the verses are found in the Medinan suras. In the context of the individual and community-based attitudes of the Muslims about whom verses were revealed, it can be argued that the concrete exemplary behaviours put forward give real meaning to concepts such as firm faith, sincerity, submission, respect, religious sensitivity, religious living, brotherhood, and consultation.