Yaşayan diller içerisinde kadim bir hüviyete sahip olan Arap dili, tarihî seyir içerisinde farklı müdahalelere maruz kalmıştır. Geniş bir coğrafyada kullanılan ve İslam’ın temel kaynaklarının dili olma vasfı da taşıyan Arapça, Hami-Sami dil ailesine mensuptur. Bu dil gurubunda yer alan dillerin kaynak dilinin hangisi olduğuna dair tartışmalar devam ederken Arapça, Kur’ân dili kimliğiyle on dört asırdır kendisini koruyabilmiştir. Ancak farklı zaman dilimlerinde onun kolaylaştırılması, gereksiz veya fazla görülen konularının atılması gibi nedenlerle Arap diline müdahaleler olmuştur. Yakın geçmiş zamanlarda daha çok görülen çalışmalardan birisi de onun alfabesine yöneliktir. Özellikle millî devletlerin kurulmaya başlandığı ve Batıya doğru ilim, bilim, fen ve sanayi alanında bir yönelimin görüldüğü bir dönemde Türk Harf İnkılabının da etkisiyle Arap aydın ve siyasîleri arasında alfabenin değiştirilmesiyle ilgili tartışmalar hız kazanmıştır. Nitekim yapılan çalışmaların en dikkat çekenlerinin başında Abdülaziz Fehmî Paşa’nın Arap harflerini Latin alfabesiyle değiştirmeyi öngören layihası gelmektedir. Mısır’ın, İngilizlerden bağımsızlığını kazanma ve yeniden inşa edilmesinde temayüz eden lider gurubun içerisinde yer almasından dolayı Fehmî Paşa’nın layihası, bu alanda merkezi bir konuma yerleşmiştir. Onun, Mustafa Kemal Atatürk’ü ve Türk Harf İnkılabını örnek alması da bu çalışma açısından değer taşır.

Metin tahlil yöntemi kullanılarak yapılan bu araştırmada, Abdülaziz Fehmî Paşa’nın Arap alfabesini Latin alfabesiyle değiştirmeyi öngördüğü layihası ele alınmaktadır. Konuya Arap alfabesinin serencamı, ona dair yapılan çalışmalara yer verilmektedir. Fehmî Paşa’nın layihasını hazırlamasındaki nedenler, onun takip ettiği metot ve çalışmasına yapılan itirazlar üzerinde durulmaktadır. Ayrıca layihanın hazırlanmasında ve yayımlanmasında beliren etki-tepki döngüsü de irdelenmektedir.  

The Arabic language has an incredible history that it has survived and evolved for thousands of years, and it has been influenced by many different cultures and events. As a language used across a vast geography and serving as the language of the fundamental sources of Islam, Arabic belongs to the Hamito-Semitic language family – an amazing fact While there are still some debates about which language this group of languages came from, one thing is for sure: Arabic has been the language of the Qur'an for fourteen centuries. However, there have been some fascinating interventions in the Arabic language over time, such as efforts to simplify it or remove what is seen as unnecessary or excessive. In recent times, one of the most notable and exciting efforts has been focused on its alphabet. During this exciting period of national state formation and the advent of western knowledge, science and industry, Arab intellectuals and politicians were engaged in lively discussions about changing the alphabet. These were influenced by the Turkish Alphabet Reform. One of the most notable works in this area is Abdülaziz Fehmî Pasha's trailblazing proposal to replace the Arabic script with the Latin alphabet. Fehmî Pasha’s proposal shot to prominence thanks to his leading role in Egypt’s fight for independence from the British and its reconstruction. His adoption of Mustafa Kemal Atatürk’s and the Turkish Alphabet Reform as examples adds incredible value to this study.

This research, using a textual analysis method and dives deep into the fascinating world of the Arabic alphabet, exploring its rich history, the studies that have shaped its evolution, and the intriguing reasons behind Abdülaziz Fehmî Pasha’s bold proposal to replace it with the Latin alphabet. It also delves into the intriguing feedback loop that emerged during the preparation and publication of the proposal, uncovering the compelling reasons behind its initial reception and the subsequent evolution of opinions.