Müslüman Filozoflar Tanrı’nın Cisim Olmadığını İspatlayamadı mı? Gazzâlî’nin Tehâfüt’teki İddiaları, Muhyiddin Karabâğî’nin Yaklaşımı

Author:

Number of pages:
21-32
Language:
Türkçe
Year-Number:
2023-Volume 18 Issue 1

İslam felsefe-bilim tarihinin önemli metinlerinden biri olan Gazzâlî’nin Tehâfütü'l-Felâsife adlı eserinde Meşşâî filozofların görüşleri yirmi başlık altında sıkı bir eleştiriden geçirilmiştir. Bu eleştirilerden bir kısmı, felâsifenin görüşlerinin dini açıdan problem teşkil etmesi ile ilgilidir. Ancak bazı başlıklardaki eleştiriler ise farklı bir sebebe dayanmaktadır: İddia edilen görüşü yeterince delillendirememek. Bu başlıklardan biri de Tanrının cisim olup olmadığıdır. Burada Gazzâlî iddialı bir açıklama yaparak filozofların Tanrının cisim olmadığını dahi ispatlamaktan aciz olduklarını öne sürmektedir. Onun, şeriate aykırı olmadığı sonraki düşünürler tarafından da açıkça ifade edilen “Tanrı cisim değildir” şeklindeki bir görüşü neden eleştiri konusu yaptığı ilgi çekici bir husustur. Öyle görünüyor ki Gazzâlî, filozofların kesinlik iddialarının herkesçe anlaşılır bir konuda dahi sorgulanmaya açık olduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Böylece farklı eserlerinde çeşitli vesilelerle dikkat çektiği filozofların kesinlik iddiasının aslında sağlam temellere dayanmadığını göstermek istemiş olmalıdır. Ancak Tehâfüt geleneği içerisindeki pek çok düşünürün bu yaklaşım biçimini ciddi manada eleştirdiği görülür. Bu düşünürlerden biri de Muhyiddin Karabâğî’dir. Karabâğî, filozofların şeriata aykırı olmayan bu türden görüşlerinin eleştiri konusu yapılmasını çok açık ifadelerle eleştirmekte ve bunu gereksiz bulmaktadır. Bu çalışmada Gazzâlî'nin bu konudaki iddialarının dayanakları ortaya konulacak, sonraki Tehâfüt müelliflerinin bu iddiaya nasıl yaklaştıkları incelenecek, ardından Karabâğî’nin bu konudaki yaklaşımı değerlendirilecektir. Böylece Tahâfüt’ün nisbeten az ele alınan bir başlığının cisim teorisi açısından irdelenmeye ve Gazzâlî’nin bu eseri kaleme almasındaki nihai hedefleri tespitine gayret edilecektir.

Keywords


The remarks of peripatetic philosophers have been rigorously criticized under twenty titles in al-Ghazālī’s book called Tahāfut al-Falāsifa, which is one of the important texts in the history of Islamic philosophy. Some of these criticisms are related to the claim that the remarks of the falâsife pose a problem in terms of religion. However, the criticisms in some of the titles here are based on a different reason: Not being able to sufficiently prove the alleged view. One of these titles is about whether God is a body or not. With this title, al- Ghazālī makes an assertive statement and claims that the philosophers are incapable of even proving that God is not a body. It is interesting why the view that "God is not a body", which was clearly expressed by later thinkers as not contrary to the Shari'ah, was criticized. It seems that al-Ghazālī aimed to reveal the ways in which the philosophers' claims of certainty are open to questioning even on a subject that is understandable to everyone. Thus, he must have purposed to show that the claim of certainty of the philosophers, which he drew attention to on various occasions in his different books, was not based on solid foundations. However, it is seen that many thinkers within the tradition of Tahāfut seriously criticize his stance on this topic. al-Qarabāghī very clearly criticizes the criticism of such views of philosophers, which are not contrary to the Shari'ah, and finds this attitude unnecessary. In this study, the foundations of al-Ghazālī’s claims on this subject are revealed, and the approaches of Muḥyī al-Dīn al-Qarabāghī, one of the later Tahāfut writers, on this subject are evaluated. Thus, it is aimed to examine a relatively less discussed title of Tahāfut in terms of body theory and to contribute to the discussion about what the general purpose of the work is.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 326
Number of downloads 495

Share

Turkish Studies-Comparative Religious Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.