يتناول البحث موضوع: (تداوليَّة المشتقَّات في القرآن الكريم)؛ وهو موضوع يهتمُّ بعلم الاستعمال اللُّغوي (التَّداوليَّة) من خلال التَّطبيق على بعض مباحث المشتَّقات. والمشتقُّ اسم أُخذ من غيره، وله أصل يرجع ويتفرَّع منه، والأسماء المشتقَّة كثيرة؛ فمباحثها في الدِّراسات الصَّرفيَّة والنَّحويَّة هي: المصدر الأصلي، والمصدر الميمي، واسم المصدر، واسم المرَّة، واسم الهيئة، والمصدر الصِّناعيُّ، واسم الفاعل، واسم المفعول، والصِّفة المشبهة، واسم التَّفضيل، وصيغ المبالغة، واسما الزَّمان والمكان، واسم الآلة. لكنَّ البحث سوف يقتصر على المصدر، واسم الفاعل، واسم المفعول، وصيغ المبالغة. من خلال بيان التَّوظيف القرآني للاستعمال اللُّغوي والتَّفاوت في استخدام الاسم المشتق وبيان دلالته من حيث الثُّبوت والتَّجدَّد أو أي دلالات أخرى يقتضيها السِّياق والمقام القرآني؛ ومن هنا كان انتقاء الكلمات بصيغة- مشتقَّة- محدَّدة لبيان أثرها في المعنى؛ ومن هنا كانت أهمية البحث التَّداولي لبيان كيفية استعمال اللُّغة. وكان التَّطبيق على القرآن الكريم؛ حيث إنَّ القرآن الكريم في تماسكه اللُّغوي كالسُّورة الواحدة، بل كالآية الواحدة؛ يصدِّق بعضه بعضًا ويبين بعضه معنى بعض؛ ولذلك فمن أهمِّ أوجه التَّفسير تفسير القرآن بالقرآن حتَّى يتَّضح المعنى بجلاء، وبيان استعمال اللُّغة في مواطن مختلفة مقرونة بالسِّياق؛ ومن هنا كانت أهمية دراسة التَّداوليَّة. منهج البحث: المنهج الوصفي التَّحليلي؛ فالتَّحليل هنا قائم على الوصف، من خلال بيان الأصل في الاستخدام اللُّغوي، ثمَّ تحليل الكلمة من خلال السِّيّاق وتفسير الآية وسبب نزولها ومن خلال مقوِّمات لغويَّة تعين على فهم النَّصِّ القرآني. خطَّة البحث: يتكوَّن البحث من: مقدِّمة، وتمهيد، وأربعة مباحث، ثمَّ خاتمة البحث، تليها قائمة المصادر والمراجع.

Araştırmada, Kur’ân-ı Kerim’de geçen türevsel kelimelerin incelenmesi hedeflenmiştir. Bu konu, dil kullanımı bilimiyle ilişkili olarak türemiş kelimeler üzerine araştırmaları ilgilendirmektedir. Türemiş isim, bir başka kelimeden yararlanarak edinilen isimdir. Nihayetinde köküne dayanır ve o kökten türer. Kur’an-ı Kerim’de türemiş isimler oldukça fazladır. Bu konu ile ilgili Sarf ve Nahiv alanındaki araştırma alanları aşağıdaki gibidir: 1. Masdar-ı Aslî 2. Masdar-ı Mîmî 3. İsm-i Masdar 4. İsm-i Merra 5. İsm-i Heye’ 6. Masdar-ı Sınâ’î 7. İsm-i Fail 8. İsm-i Mef’ûl 9. Sıfat-ı Müşebbehe 10. İsm-i Tafdîl 11. Sıyağ-ı Mübâlağa 12. İsm-i Zaman ve İsm-i Mekân 13. İsm-i Âlet Araştırma, Masdar, İsm-i Fâil, İsm-i Mef’ûl, Sıyağ-ı Mübalağa kalıpları incelenmek üzere sınırlandırılmıştır. Dil kullanımı kapsamında Kur’an-ı Kerim kaynak olarak kullanılmış olup türemiş isimlerin kullanım farklılıkları, değişikliğe uğraması veya uğramaması, Kur’an-ı Kerim’de yer alan konu ve bağlamların gerektirdiği diğer anlam ve değişiklikleri araştırma kapsamındadır. Araştırmada kullanılacak kelimeler, anlam üzerindeki değişikleri ortaya koymak amacıyla türemiş kelimelerden seçilmiştir. Bu çalışma, türemiş kelimelerin dilde kullanımı üzerindeki niteliğini ortaya koymak amacıyla önem arz etmektedir. Araştırmada Kur’ân-ı Kerimin kullanılmasının temel sebebi, bir sûre hatta bir âyette bile dilsel bir tutarlılık olmasıdır. Her ayet birbirini destekler biçimdedir. Kur’ân-ı Kerîm’in yine kendisiyle açıklanabilmesi bunun en önemli yönüdür ve bağlama ilişkin farklı konumlardaki anlamları da açık bir şekilde ortaya koyulmuştur. Araştırmanın Yöntemi: Araştırmada betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Kur’ân-ı Kerîm metninin anlaşılmasını etkileyen dil öğeleri kapsamında türemiş kelimelerin dil kullanımdaki kökeni, bağlamı, ayetlerin açıklanması, ayetin iniş sebebi şeklinde bir yol izlenmiştir. Araştırma Planı: Araştırma; giriş, önsöz ve dört bölümden oluşur. Ardından araştırmanın sonuçları ve kaynakları sunulmaktadır.

The research deals with the topic: (the deliberation of derivatives in the Holy Qur’an); it is a topic concerned with linguistic usage (deliberative) through application to some of the topics of derivatives. The derivative is a noun taken from another, and it has an origin that refers and derives from. The derivative nouns are numerous and their topics morphological and grammatical studies are: 1. The infinitive 2. Origins starting with ‘miyim’ 3. The verbal noun 4. Noun of time 5. Noun of body 6. Formulated origins 7. Agent noun 8. Past participle 9. Adjectival participle 10. Superlative 11. Exaggerated formulas 12. Nouns of time and place 13. Machine noun But the search will be limited to the infinitive, agent noun, past participle, and the formulas of exaggeration. Through a statement of Quranic employment for linguistic use, a disparity in the use of the derivative name, and its significance in terms of evidence and renewal, or any other indications required by the Qur’anic context and denomination; hence the selection of words in a form - derivative - specific to show their impact on the meaning; hence the deliberative search to demonstrate how to use the language. Also, the application was to the Holy Qur’an, since the Holy Qur’an in its linguistic consistency is like a single surah, but rather as a single verse ;also, the most important interpretation of the Qur’an are determined in the Qur’an until the meaning becomes clear, and the use of language in different ways is indicated in context. Hence the importance of deliberative study. Research methodology: It is the descriptive and analytical method. The analysis here is based on the description, by showing the origin in linguistic use, then analyzing the word through context and interpretation of the verse and the reason for its descent and through linguistic contents that help to understand the Qur’anic text. Research plan: The research consists of: an introduction, a preliminary, and four investigations, then the conclusion of the research, followed by a list of sources and references. The study reached the following results: • The derivative is a name that is taken from others, and it has an origin that derives from and derives from it, and the derivative names are many; its subjects are in morphological and grammatical studies: infinitive, origins starting with 'miyim', verbal noun, noun of time, noun of the body, formulated origin, agent noun, past participle, adjectival participle ,superlative, exaggerated formulas, nouns of time and place , machine noun. The search was limited to: the infinitive, agent noun, past participle, and exaggerated formulas. Through the statement of the Quranic employment for linguistic use and the disparity in the use of the derivative name and the indication of its significance in terms of evidence and renewal or any other indications required by the context and the Qur’anic denomination; hence the selection