Çalışmamızın konusu etvâr-ı seb’a’nın incelenmesi, yazılan mensur ve manzum eserlerin tespit edilmesi, genel çerçevesinin çizilmesi ve Vâhib Ümmî’nin Dîvân-ı İlâhiyyat’ından hareketle nefsin yedi tavrının tespitidir. Arşiv araştırması yöntemiyle hazırlanan bu çalışma neticesinde etvâr-ı seb’a konusunda yazılmış 56 adet manzum ve mensur eser tespit edilerek, kütüphanedeki yerleri gösterilmiştir. İlk tespitlere göre, eserler büyük oranda akademik olarak incelemeye tabi tutulmamıştır. Etvâr-ı seb’a hakkındaki tespit edilen 56 eserin çoğunun Halvetiyye tarikati mensuplarınca yazıldığı görülmüştür. Etvâr-ı Seb’a: nefs-i emmâre, nefs-i levvâme, nefs-i mülhime, nefs-i mutmainne, nefs-i raziyye, nefs-i marziyye ve nefs-i kâmile olarak yedi mertebenin adıdır. Her mertebenin bir makamı, her makamın da bir zikri bulunmaktadır. Emmârenin makamı sadr, levvâmenin makamı kalp, mülhimenin makamı ruh, mutmainnenin makamı sır, raziyenin makamı hafî, marziyyenin makamı kürsî, kâmilenin makamı ise ahfâ’dır. Bu mertebelerin aşılması seyr ü sülük olarak bilinir ki her bir mertebede Allah’ın bir ismi zikredilir. Emmârede Lâ ilâhe illallah, levvâmede Allah, mülhimede Hû, mutmainnede Hak, râziyede Hay, marziyyede Kayyûm ve kâmilede ise Kahhâr ismi zikredilerek günlük virdler yapılır. Bu çalışmada bunlar ortaya konulduktan sonra Vâhib Ümmî’nin Dîvân-ı İlâhiyyât’ında bunların tespiti yapılmıştır. Dîvân’dan hareketle Vâhib Ümmî’nin etvâr-ı seb‘ayı insan-ı kâmil olma yolunda seyr ü sülûkun bir parçası olarak ele aldığı görülmüştür. Etvâr-ı seb‘a ile ilgili manzumeler tespit edililerek kısa tanıtımları yapılmıştır.

The subject of our study is to examine atwar-ı saba, to determine prose and verse works written in this subject, to draw the general framework and to determine the seven manners of the self by means of Vahib Ummi's collection (Divan-ı İlahiyyat). 56 verses and prose works written on atwar-ı saba were identified and their places in the library were shown as a result of this study designed with archival research method. According to the initial findings, most of the works were not subject to academic examination. It was observed that 56 works found about atwar-ı saba were mainly written by members of the Khalwatiyyah dervish order. Atwar-ı saba refers to the seven manners of self, consisting of commanding self (emmare), accusing self (levvame), inspiring self (mülhime), serene self self (mutmainne), pleased self (raziye), fulfilling self (marziyye) and purified & complete self (kamile). Each stage has a place and each place has an invocation. The place of commanding selfis head, place of accusing self is heart, place of inspiring self is soul, place of serene is secret, place of pleased self is hint, place of fulfilling self is holy wisdom and place of purified &complete self is the most hidden secret (ahfa). Exceeding these levels is known as sayr-u suluk and in each stage, a name of Allah is mentioned. By mentioning La ilahe illallah (There is no God but Allah) in commanding self, Allah (God) in accusing self, Hu in inspiring self, Haqq in serene self, Hayy in pleased self, Qayyoom in fulfiling self and Qahhar in purified &complete self, daily invocations are made. In this study, after these issues were revealed, they were determined in the collection (Divan-ı İlahiyyât) of Vahib Ummi. Based on Divan, it is seen that Vahib Ummi considered atwar-ı saba as a part of the course on the way to become a perfect human being. The poets about atwar-ı saba were revealed and their short introductions were made.