Tasavvuf terminolojsinde şatahât şeklinde özel bir ıstılahla karşılanan paradoksal ifadeler; “sekr” ve “fenâ” gibi nihâî tasavvufî tecrübelerin tezahürü olması sebebiyle herkesin kolayca anlayabileceği tarzda ifade edilemezler. Bu tür yoğun tasavvufî tecrübeler esnasında sûfî iç dünyasındaki mânevî taşkınlık sebebiyle bu paradoksal sözleri söyler. Bu sebeple bu sözler tasavvufi tecrübenin mahiyetine âşinâ olmayanlarca garip karşılanır ve şiddetli bir tenkide tabi tutulur. Aslında sufiler de farklı tecrübeleri ve bakış açıları sebebiyle şatahat hakkında ittifak halinde değildirler. Sahv ehli sufiler şatahâtı genellikle tasavvufi yolun henüz başında zuhur eden bir hal olarak görürler ve bu tür sözlere ihtiyatla yaklaşırlar. Sekr ehli sufiler ise bu tür sözleri mutlak tevhidin ve nihâî tasavvufî tecrübelerin tezâhürü olarak kabul ederler. Makalemizde, XVI. Yüzyıl dini-tasavvufi hayatında merkezi figürlerden olan Şeyh Mehmed Muhyiddin Üftade’nin (d. 988/1580), şatahat hakkındaki kanaatlerini değerlendirmeye çalışacağız. Dolayısıyla onun yoğun tasavvufî tecrübeleri ifade etme problemine katkılarını ele almaya çalışacağız. Tıpkı diğer sufilerde olduğu gibi Üftade’nin bu husustaki kanaati hakkında net bir şey söyleyebilmek için farklı açılardan değerlendirmelere ihtiyaç vardır. Zira Üftade bizatihi yoğun tasavvufî tecrübeler yaşamakla beraber şer’î sınırları muhafaza hususunda hassas ve bu yönüyle de sürekli temkin dilini kullanan bir şahsiyettir. Şeyh Üftâde’nin Vâkıât isimli eserindeki ifadeleri bu bağlamda önemlidir. Çünkü bu eser, Üftade’nin müridi olan ve intisap ettiği tarihten itibaren üç yıl süren seyr u sülûku boyunca mürşidi Üftâde’nin sözlerini Arapça olarak kaydeden Aziz Mahmud Hudâyî (d. 1038/1628) tarafından oluşturulmuştur. Bu sebeple bu makalemizi söz konusu bu eser ekseninde kaleme almış olduk.

Paradoxical expressions which are conceptualized with a special term in the form of “shatahât” in sufi terminology cannot be expressed in a manner that everyone can easily agree due to the fact that it is a manifestation of the ultimate mystic experiences such as “spiritual intoxication” (sakr) and “annihilation” (fana). During such intense mystical experiences, sufi says these paradoxical words because of the spiritual exuberance in his inner world. For this reason, these words are considered strange by those unfamiliar with the nature of sufistic experience and are subjected to a severe criticism by them. In fact, the sufis are not in consensus about “shatahât” because of their different experiences and perspectives. Sufis who living in “awakening state” (sahv) see “shatahat” as a state that appears just at the beginning of the sufi path and they approach such statements with caution. On the other hand, sufis who living in “spiritual intoxication” (sakr) accept such words as manifestations of absolute “oneness” (tawhid) and ultimate mystical experiences. In this article, we will try to evaluate the views of Sheikh Mehmed Muhyiddin Uftada (d. 988/1580), who one of the central figures in XVI. century Ottoman religious-sufistic life, about “shatahat”. Therefore, we will try to address his contributions to the problem of expressing intense mystical experiences. Just like the other Sufis, different points of view are needed to make a clear statement about Uftada's opinion on this subject. Because, as well as having intense sufistic experiences, Uftada is a very sensitive person in terms of preserving Sharia boundaries and therefore he uses constantly a cautious language in this respect. The statements of Sheikh Uftâda in his work entitled Wakıât are important in this regard. Because the work was formed by disciple of Uftada, Aziz Mahmud Hudâyî (d. 1038/1628), who recorded the words of his master in Arabic during his three-year sufistic training under the supervision of his master Uftâda. Therefore, we have written this article on the axis of this work.