Hac yolculuğuna dair farklı bakış açıları olan sufilerin, haccı keşfe ulaşma için bedeni yolculuklardan sayanları arasında ömürlerinde bir yada birkaç defa bu emri yerine getirenleri olduğu gibi, seyyah derviş olarak adlandırılanların neredeyse hayatlarının tamamını yollarda geçirdikleri görülmektedir. Farklı mihverler doğrultusunda seçtikleri güzergâhlarda kendilerine mahsus bir âdâba dönüştürerek zaruri ziyaretlerle gerçekleştirdikleri bu uzun yolculukların birçoğunun hac merkezli olduğu anlaşılır. Öte yandan tasavvuf dünyasını içine alan coğrafyaları gören ve hacı payesiyle şereflenen sufilerin bir önder ve dahası bir halife olarak ülkelerine döndükleri, bakir kıtalara İslam’ın hacdan dönen mutasavvıflar aracılığıyla taşındığı bilinmektedir. Bu güzide toplulukların yol haritaları, kaldıkları dergâh ve tekkeleri, menazil ve mesirlerine işaret eden bu çalışma, Sufilerin İslam’ın merkez şehirlerinin tamamını içine alan baş döndürücü müstesna yolculuklarına değinmektedir. Tasavvuf ehlinin hac rotalarını sınıflandırarak incelemeye çalıştığımız bu makale güzergâhlarda yaşanan sıkıntıların bazıları üzerinde dururken Sufilerin hac tarihi içerisindeki müstesna yerlerini anlatmaktadır. Bu araştırmada tarihi sıra ve öncelikli coğrafyalar gözetilmiş, güzergâhlar üzerinde yer alan ve İslam medeniyetinin merkez şehirleri olarak kabul edilen Şam, Bağdat, Kahire, Kudüs, İstanbul gibi kentlerdeki ikametleri ele alınmıştır. Çok çeşitli kara ve deniz güzergâhlarını kullanarak kutsal topraklara varan sufilerin bu meşakkatli seferleri Horasan-İran, Kafkaslar-Orta Asya, Hind- Sind alt kıtası, Balkanlar-Anadolu ve son olarak da Afrika güzergâhı sırasıyla işlenmiştir.

Sufis have different perspectives on pilgrimage; it is known that among those who consider as hajj was a body-journey went to hajj one or two times in their entire life, also those who is called traveller-dervish (seyyah-derviş) spent their whole life on the roads. It is seen that those long journeys are hajj-centered. Moreover, it is understood that this journey is necessary for sufi leaders who are being honored as hadji, who are back to their countries as a supremo moreover as khalife who sees geographies which contain sufi world. This study underpins route maps of these chosen people, dergahs and tekkes which they stayed, their menazils and mesiras. In addition, it adverts their vertiginous-unique journeys which contain the central cities of Islam.Th,s paper seeks to explore Sufi pilgrimage routes and points out their places in hajj history by deliberating some distresses of that sufis lived. This paper givese priority historical dates and preferred geographies, and discussed their diverse residences, including Damascus, Baghdad, Cairo and İstanbul during their journeys to holy lands using different earth and sea routes, such as Horasan-Iran, Caucasians, Middle Asia, Hind-Sindh subcontinent, Balkans-Anatolia and lastly Africa.