Âşık ve sevgili, rakiple birlikte konusu aşk olan şiirlerin en önemli tiplerindendir. Başta gazeller olmak üzere birçok nazım şekliyle yazılmış şiirde aşk konusu işlenmiş, âşık ve sevgili farklı hayaller ve benzetmelerle anlatılmıştır. Bu benzetmeler ve hayallerin çoğu klişe hâline gelmiş, gelenek çizgisi içinde farklı şairlerce işlenmiştir. Bunların dışında klasik Türk şiirindeki genel aşk anlayışının ve şiirlerde anlatılan aşk çizgisinin dışına taşan örnekler de vardır. Bu türden örnekler sayıca, gelenek içerisindeki örneklere nazaran az olmakla birlikte, âşık ve sevgili tipinin standart kalıpların dışındaki formlarını yansıtması bakımından önem arz eder. Âşık ve sevgilinin gelenek çizgisi dışındaki yerine dair şiir örneklerine, 18 ve 19. yüzyıl divanlarında daha fazla rastlanır. Bununla birlikte bu türden şiir örneklerine önceki yüzyıllarda da tesadüf edilir. Bu şiirlerdeki aşk, daha beşerî ve maddi olup mahallileşme akımının da önemli oranda etkisi görülür. Gelenek çizgisi dışındaki şiir örnekleri aşk noktasındaki muhteva ve zihniyet değişimlerini göstermesi bakımından önemlidir. Bu çalışmada daha önce konuyla ilgili yapılmış çalışmalardan ve konuyla ilgili var olan literatürden de istifade edilerek, klasik Türk şiirindeki âşık ve sevgilinin gelenek çizgisi dışındaki yeri farklı yüzyıllardan şairlerin şiirlerinden hareketle belirlenmeye çalışılmıştır. Mümkün olduğunca fazla şiir örneğine bakılarak, bunlardan örneklemler seçilmiştir. Örneklemler üzerinden âşık ve sevgilinin gelenek çizgisi dışındaki yeri, farklı açılardan, alt başlıklarla ortaya konulmuştur.

Along with rival, lover and beloved are among the most important characters of love poems. The subject of love is treated in many poems written in verse especially in odes and lover and beloved are described through various imagination and similes. Most of these similes and imagination have become stereotypes and are treated by different poets within the frame of tradition. Apart from these, there are also examples that step out of the line of love concept which is represented in poems regarding classical Turkish poetry approach to love. This type of examples are fewer compared to the ones within the tradition; however, they are important in terms of reflecting untraditional lover and beloved concepts. The place of lover and beloved out of the traditional frame can be encountered in the 18th and 19th century divans. In addition to this, poems of this kind can be traced back to previous centuries. Love in these poems are more human and material in which one can feel the significant impact of indigenization movement. Examples of untraditional poems are essential in terms of indicating the content and mentality changes. In this study we have tried to establish the place of lover and beloved out of the traditional frame of classical Turkish poetry through the poems of different centuries making use of previous studies and relevant literature on this topic. Examples were selected after in-depth examination of as many poems as possible. Through these examples, the place of lover and beloved out of the traditional frame has been presented from different perspectives under sub-headings.