Tanzimat ile başlayıp Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla birlikte devam eden dönemdeki modernleşme çabalarında çeviri faaliyetleri önemli bir rol oynamıştır. Söz konusu 100 yılı aşkın sürede birçok edebi ve bilimsel eser Türkçeye çevrilmiştir. Sosyoloji de bu dönemde çeviri yoluyla katkı sağlanan disiplinlerden birisi olmuştur. Özellikle Latin harflerine geçilen 1928 yılından itibaren İngilizce, Almanca ve Fransızca dillerindeki sosyoloji kitaplarının Türkçeye çeviri yoluyla kazandırılmış olduğu görülmektedir. Buna değinmeyi amaçlayan mevcut çalışma, 1928 ve 1950 yılları arasında bu sosyoloji eserlerinin çevrilme amaçlarına ve çevirmenlerine odaklanmaktadır. Çalışmanın temel iddiası, bu eserlerin dönemin öğretmenleri ve öğretim üyeleri tarafından lise ve üniversitedeki sosyoloji derslerinde okutulacak bir ders kitabı repertuarı oluşturmak amacıyla çevirildiği yönündedir. Adı geçen kitapları ve çevirmenleri incelemek için iki farklı kuramsal çerçeveden yararlanılmıştır. Even Zohar’ın kültür repertuarı kavramı çevirilen kitapların Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında sosyoloji eğitiminde oynadığı rolü açıklamak için kullanılmıştır. Toury’nin değişim öznesi kavramından ise çevirilerin çoğunu yapan öğretmen ve öğretim üyelerinin çevirmen kimlikleri ile bu disiplini şekillendiren kişiler olduğunu vurgulamak için yararlanılmıştır. Böylece çeviri faaliyetlerinin eğitim dünyasına sağladığı katkının çeviribilim bakış açısıyla ortaya konulması amaçlanmıştır. Mevcut çalışmanın bulguları, mesleki kimliklerinin yanına çevirmen kimliğini de ekleyen eğitimcilerin hem Erken Cumhuriyet döneminde sosyal bilimler alanında önemli bir teorik boşluğu doldurduklarını, hem de ileriki yıllarda gerçekleşecek sosyoloji eğitiminin farklı bir ivme kazanmasını sağladıklarını göstermektedir.   

Translation played an important role in the modernization efforts that started in the Tanzimat period and continued following the foundation of the Turkish Republic. In a period of more than 100 years, numerous literary and scientific works were translated into Turkish. Sociology was also one of these disciplines. Starting from 1928, when the Latin script was officially accepted, a number of sociology books were translated from English, German and French into Turkish. In this respect, the present study focuses on the translators and reasons for the translation of sociology books between 1928 and 1950. It mainly argues that these books were translated by teachers and university lecturers, who were also translators, with the aim of creating a textbook repertoire for sociology classes at high schools and universities. In this respect, Even Zohar’s notion of culture repertoire was used to emphasize the role played by translated sociology books in sociology education in the Early Republican period. Toury’s notion of agent of change was used to explain how teachers and university lecturers translating these books shaped the academic discipline. The contribution of translation activities to education was revealed through the eyes of translation studies. The findings of the present study demonstrated that teachers and university lecturers who also gained a translator identity filled a significant gap in the field of social sciences in the Early Republican period and enabled the sociology education to gain a new momentum in Turkey in the following years.