Bu makale, eleştirinin tarihsel gelişimini ve Türk edebiyatındaki dönüşümünü ele almaktadır. Eleştirinin yüzeysel bir yargı mekanizması olmaktan öte, düşünsel derinliği olan bir yorumlama süreci olduğu vurgulanmaktadır. Osmanlıca “tenkit” kelimesinin Arapça “nakd” kökünden türediği ve Tanzimat dönemine kadar farklı terimlerle ifade edildiği belirtilmektedir. Servet-i Fünun dönemi eleştiri anlayışının Fransız edebiyatı özellikle Hippolyte Taine’in görüşleriyle şekillendiği ve bu dönemde eleştirinin bireysel üslup, estetik ve sanatın doğası çerçevesinde değerlendirildiği aktarılmaktadır. Tenkit anlayışının bireysel duyarlılığı merkeze aldığı, sanat için sanat anlayışını benimsediği ve Batı edebiyatının teknik unsurlarını Türk edebiyatına entegre eden bir dönüşüm sürecinin parçası olduğu ifade edilmektedir. Bu dönemin eleştiri anlayışının modern Türk edebiyatının temellerinin atılmasında önemli bir köprü görevi gördüğü vurgulanırken Beşir Fuad’ın eleştiriye bilimsel ve psikolojik bir yaklaşım getirdiği de tartışılmaktadır. Makale, Servet-i Fünun edebiyatçılarının eleştiri anlayışının sonraki edebi dönemler üzerindeki etkisini ortaya koyarak Türk edebiyatının modernleşme sürecindeki rolünü değerlendirmektedir. Bu dönemde, özellikle sanat ve edebiyatın toplumdaki yeri üzerine yapılan eleştiriler bireysel ve toplumsal sorunların sanat aracılığıyla dile getirilmesi gerektiği fikrini güçlendirmiştir. Servet-i Fünun topluluğunun eleştiri anlayışı ise edebiyatın sadece estetik bir değer değil aynı zamanda toplumsal değişimin bir aracı olarak görülmesini sağlamış böylece edebi eserlerde daha çağdaş ve realist bir yaklaşımın benimsenmesini sağlamıştır. Bu anlayış, sonraki dönemde özellikle Tanzimat ve Fecr-i Ati toplulukları gibi edebi akımların gelişmesine katkı sağlamış ve Türk edebiyatının modernleşme sürecine önemli bir ivme kazandırmıştır.

This article examines the historical development of criticism and its transformation in Turkish literature. It emphasizes that criticism is not merely a superficial judgment mechanism but a process of interpretation with intellectual depth. The article notes that the Ottoman Turkish term "tenkit" is derived from the Arabic root "nakd" and was expressed through various terms until the Tanzimat period. It is stated that the concept of criticism during the Servet-i Fünun period was shaped by French literature, particularly the views of Hippolyte Taine, and that during this period criticism was evaluated within the framework of individual style, aesthetics, and the nature of art. It is mentioned that the understanding of criticism centered around individual sensitivity, embraced the "art for art's sake" philosophy, and was part of a transformation process that integrated the technical elements of Western literature into Turkish literature. The article highlights that the understanding of criticism in this period played a crucial role in laying the foundations of modern Turkish literature. Furthermore, it discusses how Beşir Fuad brought a scientific and psychological approach to criticism. The article also explores how the understanding of criticism by Servet-i Fünun writers influenced subsequent literary periods and evaluates its role in the modernization of Turkish literature. During this period, particularly critiques on the place of art and literature in society strengthened the idea that individual and societal issues should be expressed through art. The Servet-i Fünun community's approach to criticism ensured that literature was seen not only as an aesthetic value but also as a tool for social change, thereby paving the way for a more contemporary and realist approach to be adopted in literary works. This understanding contributed to the development of literary movements, especially the Tanzimat and Fecr-i Ati groups, and provided a significant momentum to the modernization process of Turkish literature.