Bu çalışmada daha çok hukuka dair bir terim olarak bilinen tenakuzun edebî anlamda bir sanat olarak kullanımı ve bu bağlamda Klasik Türk Edebiyatında XIX. yüzyılın önemli şairlerinden biri olan Yenişehirli Avni Bey’in divanında bulunan edebî tenakuza dair kullanım örnekleri vasıtasıyla mezkûr terimin edebî anlamda anlam çerçevesinin ortaya konulması konu edilmiştir. Çalışmanın amacı; günümüz Türkçesinde daha çok çelişki anlamında kullanılan edebî bağlamda ise tezat sanatı çerçevesinde değerlendirilmesi hasebiyle divan edebiyatında müstakil bir edebî sanat olarak ele alınmayan tenakuzun Yenişehirli Avni Bey divanında bulunan iki gazel vasıtasıyla anlam çerçevesini ortaya koymak ve tenakuzun tezattan bağımsız edebî bir sanat olarak kabul edilebileceğine dair değerlendirmelerde bulunmaktadır. Çalışmada öncelikle edebiyatta tenakuz üzerinde durulmuş tenakuzun kelime anlamından başlayarak edebî anlamdaki kullanımına kadar pek çok tespit ve değerlendirmede bulunulmuştur. Daha sonra ise Yenişehirli Avni Bey’in divanında bulunan “tuymasun” ve “eylemesünler dirsin”  redifli gazeller edebî tenakuz çerçevesinde değerlendirilmiştir. Çalışmanın muhtevası bağlamında, tenakuza dair örnekler ortaya konulurken divan edebiyatı şiir geleneği, tasavvuf ve mecazların derin anlamları göz ardı edilmiş, sadece tenakuza dair ifadelerin zahirî manaları esas alınmıştır. Sonuç olarak -özellikle- şiir incelemesi yapan araştırmacıların bu çalışma vasıtasıyla divan edebiyatındaki gazel, kaside, mesnevi vd. şiirlere tenakuz, bağlamında da bakabileceği düşünülmektedir. Ayrıca çalışmanın -özellikle- divan edebiyatı metinleri üzerine çalışmalar yapan araştırmacılar tarafından tenakuzu müstakil bir edebî sanat olarak değerlendirilebileceğine vesile olacağı düşünülmektedir.

In this study, the use of tenakuz, which is mostly known as a legal term, as a literary art, and in this context, the subject of this study is to reveal the literary meaning of the term through the examples of the use of “literary tenakuz” in the divan of Yenişehirli Avni Bey, one of the important poets of the XIX^th century in Classical Turkish Literature. The aim of the study is to reveal the meaning of tenakuz, which is mostly used in today’s Turkish in the sense of “contradiction”, and which is not considered as an independent literary art in divan literature due to its evaluation within the framework of the art of contradiction in the literary context, through two ghazals in the divan of Yenişehirli Avni Bey, and to make evaluations that tenakuz can be accepted as a literary art. In the study, first of all, tenakuz in literature was emphasized and many determinations and evaluations were made, starting from the meaning of the word tenakuz to its use in literary meaning. Then, the ghazals with the redifs “tuymasun” and “eylemesünler dirsin” in Yenişehirli Avni Bey’s divan are evaluated within the framework of “literary tenakuz”. In the context of the content of the study, while presenting examples of tenakuz, the tradition of divan poetry, sufism and the deep meanings of metaphors were ignored, and only the literal meanings of the expressions related to tenakuz were taken as basis. As a result, it is thought that researchers -especially those who analyze poetry- will be able to look at the poems such as ghazals, qasida, masnavi etc. in divan literature in the context of tenakuz through this study. In addition, it is thought that the study will be instrumental in evaluating tenakuz as an independent literary art, especially by researchers who study the texts of divan literature.