Bir Eski Anadolu Türkçesi Yazmasındaki Grekçe ve Diğer Dillerden Alıntı Bazı Sözcükler Üzerine Bir İnceleme

Author:

Number of pages:
173-206
Language:
İngilizce
Year-Number:
2025-Volume 20 Issue 1

Akdeniz coğrafyasındaki diller birbirlerinden birçok sözcük almıştır. Orta Asya’dan gelen Türkler, İslam medeniyetinin bir parçası olduktan ve Anadolu’yu fethettikten sonra burada çeşitli devletler kurmuşlar; birçok ödünç sözcük içeren telif ya da anonim çok sayıda eser kaleme almışlardır. Bir tıp yazması incelenirken de bu türden birçok alıntı sözcükle karşılaşıldı. Bu sözcükler önemli sözlüklerde araştırıldığında biri bir başkasındaki tanımla çelişen, kafa karıştıran ve bu çelişkileri de Türk sözlükçülüğündeki kimi eksikliklerden kaynaklanan  tanım ve etimolojilere rastlandı. Bunun üzerine, yabancı ansiklopediler, makaler gibi çeşitli başka kaynaklara bakıldığında limon, biber gibi sözcüklerin Türkçenin büyük sözlüklerinde anlatılanlardan farklı etimolojilere sahip olduğu; yazmada yer alan, ancak bu büyük sözlüklerde rastlanmayan baghanos, kostundus gibi sözcükler bulunduğu saptandı. Bu durum sonucunda, -açıklamaları zaten  İngilizce olan bir sözlük hariç-  sözlüklerdeki maddeler İngilizceye çevrilerek Türkçenin büyük sözlüklerindeki tanım ve etimolojilerin bu sözlükler arasında karşılaştırılması ve yabancı sözlükler, çeşitli makaleler gibi başka kaynaklara da başvurularak doğru etimolojinin tespit edilmeye çalışılmasına karar verildi. Bu süreç boyunca Türk sözlükçülüğünde eksik kalmış tarafları gün yüzüne çıkarmak ve sözcüklerin tarihî ve modern anlamları karşılaştırılarak bir tür model önermek amaçlandı. Sözlüklerdeki kusurların sözlüklerin madde başlarında kaynak dil ve aracı dilin her ikisinin de belirtilerek aşılabileceği ileri sürüldü. Ayrıca, alıntı sözcüklere rastlanan elyazması ve bu sözcüklerin araştırıldığı sözlükler kısaca tanıtıldı, alıntı sözcüklerin hem Arap hem de Grek alfabesindeki şekilleri de verildi. Sözcüklerin etimolojileri ve anlamlarına dair ulaşılan sonuçlar yapılandırılmış özette maddeler halinde ifade edildi.

Keywords


Mediterranean-era languages borrowed many words from each other. After becoming part of Islamic civilization and conquering Anatolia, the Turks, originating from Central Asia, founded various states there. They began writing both authored and anonymous medical texts, which included many loanwords. When examining a medical manuscript, numerous Greek and non-Greek loanwords were identified. When these words were searched in major Turkish dictionaries, contradictory and confusing definitions and etymologies were found, many of which stemmed from lexicographical issues in Turkish. Some external resources were then examined, revealing that some loanwords, such as limon and biber, had different etymologies than those provided in major Turkish dictionaries. Words like baghanos and kostundus attested in the manuscript were not found in these dictionaries but were located in external sources. Consequently, it was decided to compare the definitions and etymologies of Turkish words across major Turkish dictionaries, translating their entries into English—except for the one whose entries are already in English—and to try to determine the correct etymologies using also external resources, such as foreign dictionaries and academic articles. The goal of this process was to highlight deficiencies in Turkish lexicography and to propose a model by comparing the historical and contemporary usage of these words. It was explained that these deficiencies could be addressed by including the source and mediating languages in the dictionary entries. Additionally, the manuscript containing the attested loanwords, along with the dictionaries used to research them, was briefly introduced. The loanwords were provided in both their Arabic and Greek alphabet forms. The conclusions regarding the etymologies and meanings of the words were presented in the structured abstract.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 78
Number of downloads 99

Share

Turkish Studies - Language and Literature
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.