Oğuz Grubu Türk Lehçelerinde Üleştirme

Author:

Number of pages:
37-54
Language:
Türkçe
Year-Number:
2021-Volume 16 Issue 1

Üleştirme bölme, ayırma, paylaştırma anlamına gelmektedir. İsim, fiil ve fiilimsilere sorulan “kaçar” sorusuna cevap olarak kullanılan üleştirme, Türkiye Türkçesinde çoğunlukla, sıfatların içerisinde ve sayı sıfatlarının alt başlığında “üleştirme sayı sıfatları” içerisinde verilmektedir; ancak Türkiye Türkçesi dışındaki Oğuz lehçelerinde “üleştirme sayı sıfatları” diye bir sözcük türü yoktur. Oğuz lehçelerinde üleştirme, ya sayı adlarına bazı eklerin getirilmesiyle veya sayı adlarının bulunduğu sözcük öbekleri kullanılarak -söz dizimsel yollarla- yapılmaktadır. Oğuz lehçelerinde üleştirme işlevi için kullanılan eklerde görülen çeşitlilik, dikkat çekmektedir. Özellikle Türkmen Türkçesinde +Ar, +şAr ekleri, üleştirme işlevi için kullanılmamakta olup Türkmen Türkçesinde üleştirme işlevi, asıl sayıların sonuna getirilen +(i)n vasıta eki, +dAn ayrılma durum eki +lAn, +lAp birleşik ekleri ve +mA ekiyle; ayrıca Türkmen Türkçesinde üleştirme, sayı sözcüklerinden sonra “bir” sayısı getirilerek de yapılmaktadır. Oğuz lehçelerinde üleştirme konusunda görülen çeşitliliğin ele alındığı bu çalışmada, Oğuz lehçelerinden Türkiye, Azerbaycan, Türkmen ve Gagavuz Türkçelerinde üleştirme sayıları konusundaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Oğuz lehçelerinde tespit edilen üleştirme yapma yolları şu başlıklar altında toplanmaktadır: a) +Ar/+şAr: Türkiye Türkçesi, Gagavuz Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi. b) +(i)n vasıta eki: Türkmen Türkçesi, Gagavuz Türkçesi. c) +dAn ayrılma durum eki: Türkmen Türkçesi. ç) +lAn eki: Türkmen Türkçesi. d) +lAp eki: Türkmen Türkçesi. e) +mA eki: Türkmen Türkçesi. f) “bir” sayısı: Türkmen Türkçesi. g) Sayıların tekrarı: Türkiye, Azerbaycan, Türkmen, Gagavuz Türkçesi.

Keywords


Distribution means dividing, separating, sharing. Distributive structures are structures used to answer the question of “how many each” directed to nouns, verbs, and verbal structures. In Turkey Turkish, they are mostly given in “distributive numeral adjective” forms in the subtitle of adjectives and adjective numbers; however in Oguz dialects other than Turkey Turkish the “distributive numeral adjective” forms do not exist. “In Oghuz dialects, distribution is done either by adding some suffixes to the number names or by using the phrases that contain the number names- in syntactic ways. The diversity observed in the suffixes used for making distributive structures in Oghuz dialects is noteworthy. Especially in Turkmen Turkish, +Ar, +şAr suffixes are not used for the distributive structures. In Turkmen Turkish, the distributive structures are done with the +(I)n tool suffix, +dAn separation case suffix +IAn, +IAp compound suffixes and +mA suffix, which is brought to the end of the original numbers. In addition, the distributive structures in Turkmen Turkish are done by adding the number “one” after the number words. In this study is discussed the diversity observed in terms of distributive structures used in Oghuz dialects. The study is focused on the manner how the distributive structures are made in Oghuz dialects such as Turkey, Azerbaijan, Turkmen and Gagauz Turkish and has tried to reveal similarities and differences on this issue by comparing them with each other. The ways of making distributive numeral structures in Oghuz dialects are grouped under the following headings: a) +Ar/+şAr: Turkey Turkish, Gagauz Turkish, Azerbaijan Turkish. b) +(i)n tool suffix: Turkmen Turkish, Gagauz Turkish. c) +dAn leave status suffix: Turkmen Turkish. ç) +lAn suffix: Turkmen Turkish. d) +lAp suffix: Turkmen Turkish. e) +mA suffix: Turkmen Turkish. f) the number “one”: Turkmen Turkish. g) Repetition of numbers: Turkey, Azerbaijan, Turkmen, Gagauz Turkish.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 669
Number of downloads 647

Share

Turkish Studies - Language and Literature
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.