Eklemeli diller sınıfına giren Türkçede ekler, sözcük türetimi yapılırken başvurulacak en önemli kaynaklardır. Türkçenin bilinen en eski yazılı kaynakları Orhon Yazıtlarından itibaren eklerin ayrıntılı bir biçimde incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın baş rolleri olan +lX ve +sXz ekleri art zamanlı ve eş zamanlı eserlerde anlambilimsel ve işlevsel özellikleri açısından incelendiğinde söz konusu eklerin bilinen özelliklerine ek olarak farklı işlevlerde kullanıldıkları bunun yanı sıra eklendikleri sözcüklere özgün anlamlar kazandırdıkları tespit edilmiştir. Her iki ek hakkında söylenebilecek en önemli özellik; Orhon Türkçesinden başlayarak Türkçenin diğer dönemlerinde de sıkça kullanılan canlı birer ek olmalarıdır. Bu özelliğin dışında +lX ve +sXz eklerinin tespit edilen ortak işlevleri şunlardır: sıfat yapma, zarf yapma, edilgen ortaç yapma, kalıcı ad yapma, kalıp/deyimsel ifade oluşturma, yineleme yapma, soyut ad yapma, yabancı sözcükleri Türkçeleştirme, anlamı pekiştirme, anlamı genişletme işlevleri. +lX eki, yaygın bir kullanımı olan üretken yapım eklerinden biridir. +sXz ekiyle ortak işlevlerinin yanı sıra; edat yapma, -DAn yapılma anlamı kazandırma, belirtili isim tamlamasıyla nöbetleşme, biçimsel farklılık, yoğunluk, fazlalık ve abartı anlamları kazandırma, -rAk ekiyle kaynaşarak üstünlük/karşılaştırma anlamı kazandırma işlevleri vardır. Bu işlevlerden yalnızca belirtili isim tamlamasıyla nöbetleşme işlevi metinlerden örneklendirilememiştir.  +sXz ekinin en ilgi çekici özelliği ise yapım eki olmasına rağmen bazı durumlarda çekim eklerinden sonra kullanılmasıdır. Türkçede sıralamada yapım ekleri, çekim eklerinden sonra gelir. Ancak +sXz ekini alan bazı sözcüklere bakıldığında bu sıralamanın bozulduğu görülmektedir. Çalışmada ayrıca +lX ve +sXz ekleri arasındaki anlam ilişkisi ele alınmıştır. Türkçenin dil bilgisi kaynaklarında bu konudaki ortak görüş söz konusu eklerin birbirinin karşıtı olduğu yönündedir. Türkçenin farklı dönemlerinden seçilen eserlerde geçen bazı kullanımlara göre; bu ekler Türkçe gramer kategorisinde birbirinin karşıtı olduklarını kanıtlar niteliktedir ancak kimi durumlarda bu karşıtlığın sağlanmadığı tespit edilmiştir.

In Turkish, which is classified as an agglutinative language, affixes are the most important resources to be used in word formation. Since the Orkhon Inscriptions, the oldest known written sources of Turkish, suffixes need to be analyzed in detail. When the suffixes +lX and +sXz, which are the main roles of this study, are analyzed in terms of their semantic and functional properties in diachronic and synchronic works, it has been determined that these suffixes are used in different functions in addition to their known properties, as well as giving unique meanings to the words they are added to. The most important feature that can be said about both suffixes is that they are live suffixes that are frequently used in other periods of Turkish starting from Orkhon Turkish. Apart from this feature, the common functions of +lX and +sXz suffixes are as follows: adjective-making, adverb-making, passive participle-making, permanent noun-making, pattern/idiomatic expression-making, reduplication-making, abstract noun-making, Turkification of foreign words, reinforcement of meaning, expansion of meaning functions. The suffix +lX is one of the productive construction suffixes with widespread use. In addition to its common functions with the suffix +sXz, it has the functions of making prepositions, giving the meaning of -DAn, alternating with the definite noun phrase, giving the meanings of formal difference, intensity, excess and exaggeration, and giving the meaning of superiority/comparison by fusing with the suffix -rAk. Of these functions, only the function of alternation with the definite noun phrase could not be exemplified from the texts. The most interesting feature of the suffix +sXz is that it is used after inflectional suffixes in some cases even though it is a construction suffix. In Turkish, construction suffixes come after inflectional suffixes. However, when we look at some words with +sXz suffix, we see that this order is broken. The meaning relationship between +lX and +sXz suffixes is also discussed in the study. The common view in Turkish grammar sources on this subject is that these suffixes are opposite to each other. According to some uses in selected works from different periods of Turkish, these affixes prove that they are opposite to each other in the Turkish grammatical category, but in some cases, it has been determined that this opposition is not provided.