Bu çalışmada, Fuzûlî’nin en önemli eserlerinden biri olan Leylâ vü Mecnûn mesnevîsinde çölün sembolik anlamları incelenmektedir. Mesnevîde çöl, Mecnûn’un aşk yolculuğunda yalnızlığını ve toplumdan kopuşunu yansıtan bir alan olmanın ötesinde, dünyevî bağlardan sıyrılarak ilahî aşka yönelişini temsil eden bir mekân olarak kurgulanmıştır. Tasavvufî bağlamda çöl, bireyin nefsini terbiye ettiği, dünyevî arzulardan arındığı ve manevî olgunluğa eriştiği bir evren olarak işlev görür. Mecnûn’un çöl deneyimi, onun aşkın özüne dair derin bir farkındalık geliştirdiği, kendisiyle yüzleştiği ve ilahî aşkın sınırlarına ulaştığı bir yolculuktur. Fuzûlî, mesnevîsindeki çölü Mecnûn’un yalnızlığını aşka dönüştürdüğü, ruhsal huzuru ve derinliği keşfettiği bir arınma mekânı olarak tasvir eder. Ayrıca, çölün kuraklık ve sınırsızlık gibi fiziksel özellikleri, aşkın sonsuzluğu ve dönüştürücü gücünü sembolize etmektedir. Çöl, Mecnûn’un varlığıyla değişim geçirir; onun aşkı, bu ıssız mekânı bir güzellik ve anlam diyarına dönüştürür. Doğanın diğer unsurlarıyla etkileşim içinde ele alınan çöl, aşkın yaratıcı ve geliştirici gücünü vurgular. Sonuç olarak, çöl, Mecnûn’un aşkını dünyevî sınırların ötesine taşıyan, bireysel bir deneyimden evrensel ve mistik bir boyuta ulaşmasını sağlayan bir semboldür. Fuzûlî’nin çöl tasviri, aşkı bir arayış ve dönüşüm süreci olarak kavramsallaştırır ve insan ruhunun aşk yoluyla evrensel bir hakikate erişim çabasını ortaya koyar.

This study examines the symbolic meanings of the desert in Fuzûlî’s Leylâ vü Mecnûn, one of his most significant works. The desert is portrayed not merely as a space reflecting Mecnûn’s solitude and estrangement from society but also as a realm symbolizing his detachment from worldly ties and his journey toward divine love. In a Sufi context, the desert functions as a domain where the individual disciplines the self, purges worldly desires, and attains spiritual maturity. Mecnûn’s experience in the desert represents a transformative journey through which he gains profound awareness of the essence of love, confronts his inner self, and approaches the boundaries of divine love. Fuzûlî depicts the desert as a place of purification, where Mecnûn transcends loneliness and discovers spiritual peace and depth. Furthermore, the physical attributes of the desert, such as its barrenness and vastness, symbolize the infinity and transformative power of love. The desert undergoes a metamorphosis through Mecnûn’s presence; his love transforms this desolate space into a realm of beauty and meaning. Interwoven with other elements of nature, the desert underscores the creative and transformative power of love. In conclusion, the desert emerges as a symbol that elevates Mecnûn’s love beyond earthly confines, transitioning it from an individual experience to a universal and mystical dimension. Fuzûlî’s depiction of the desert conceptualizes love as a process of search and transformation, reflecting the human soul’s quest for universal truth through the path of love.