Erişilebilirlik Kuramı, dil üreticisinin yazılı ya da sözlü anlatımlarda kullandığı bilgi parçaları ve dilsel gönderim birimlerinin, okuyucunun zihnine belleğindeki bilgiyi oluşturmak ve geri çağırmak için kimi sinyaller gönderdiğini, okuyucunun da bu sinyallere göre bilgileri anlaşılır yani erişilebilir duruma getirdiğini varsaymaktadır. Bilgilerin okuyucunun zihninde nasıl oluştuğu ve anlamlı hâle gelerek erişilebilir kılındığı söz konusu olduğunda kuşkusuz ilk akla gelen, karmaşık deneysel veriler, metodolojiler ve kuramlar içeren bilimsel araştırmalardır; çünkü bu türden araştırmalarda okuyucunun var olan bilgiyi anlaması, geliştirmesi, hatalı sonuçlara varmaması gibi kritik noktalar bulunmaktadır. Bu noktalardan biri de bilimin önceki çalışmalar üzerine inşa edilmesi sürecidir ve bu süreçte alıntılama, diğer araştırmacıların düşüncelerini, bulgularını ve/ya anlatılarını kullanırken ilgili kaynağagönderimde bulunmaktır. Bu çalışmada bilimsel araştırma makalelerinde yazarın başka çalışmaların araştırmacılarına gönderimde bulunurken ve/ya o çalışmaları alıntılarken yeğlediği erişilebilirlik belirticilerini, bilgi parçalarını ve dilsel gönderim birimlerini düşük erişilebilirlik derecesinden çok yüksek erişilebilirlik derecesine doğru ulamlaştırarak bir ölçek öneren Erişilebilirlik Kuramı çerçevesinde saptamayı, böylelikle dil üreticisinin okuyucusuna hangi yolla ulaştığını tartışmayı, erişilebilirlik belirticilerinin kullanımında etkili olan etmenleri belirlemeyi ve bir ölçeklendirmeye ulaşmayı amaçlamaktır. Bu amaç çerçevesinde başta sosyal bilimler olmak üzere pek çok alanda kaynak gönderimi ve alıntılama süreci alıntılanan çalışmanın yazarının sıklıkla soyadının kullanımıyla gerçekleştiğinden, kuramın ana sayıltıları çerçevesinde bu süreçte düşük zihinsel erişilebilirlik düzeneğinin yeğlenmesinin bilimsel yazım geleneğinin doğası açısından olağan bir eğilim olduğu kabul edilmiş, yoğunlukla düşük erişilebilirlik belirticileri kullanıldığı varsayılarak bu türden belirticilerin ölçeklendirilmesi ve tartışılması odakta tutulmuştur. Bu doğrultuda 2023 yılında yayımlanmış 41 Türkçe bilimsel araştırma makalesi çalışmamızın veritabanı olarak alınmıştır. Siyaset bilimi alanındaki bilimsel makalelerle sınırlandırılan çalışmamızdan elde edilen verilere göre toplam 2670 kaynak gönderimi/alıntılama yapıldığı, bunların %97,47’sinin Soyad, %0,93’ünün AdSoyad, %0,37’sinin Niteleyici+AdSoyad, %0,11’inin ise Kısa Belirli Betimleme olduğu bulgulanmıştır. Bulgularımız arasında Ariel’in Erişilebilirlik Kuramında söz etmediği ancak Soyad belirticisinden sonra %1,12’lik kullanım oranı ile en çok kullanılan ikinci erişilebilirlik belirticisi olan Niteleyici+Soyadın kullanımı saptanmış ve böylece kurama katkı sağlanmıştır. Çalışmamızın bulgularından yola çıkarak bilimsel araştırma makalelerinde kaynak gönderimi/alıntılamada kullanılan düşük erişilebilirlik belirticileri ilgili alan çerçevesinde ölçeklendirilmiştir.

The Accessibility Theory assumes that the linguistic markers and pieces of information used by the language producer in written or spoken discourse send certain signals to the reader’s mind to construct and retrieve stored knowledge. The reader, in turn, processes these signals to make the information comprehensible and thus accessible. When discussing how information is formed in the reader’s mind and made meaningful and accessible, the first thing that comes to mind is scientific research, which involves complex experimental data, methodologies, and theories. This is because, in such research, critical aspects such as the reader’s comprehension of existing knowledge, its development, and the avoidance of erroneous conclusions play a significant role. One of these critical aspects is the process by which science builds upon previous studies. Within this process, citation is the practice of referring to relevant sources while utilizing the thoughts, findings, and/or narratives of other researchers. This study aims to identify, within the framework of Accessibility Theory, the accessibility markers, pieces of information, and linguistic markers preferred by authors of scientific research articles when referring to and/or citing other studies. It proposes a scale that categorizes these elements from low to very high accessibility levels. In doing so, it seeks to discuss the ways in which the language producer reaches the reader, determine the factors influencing the use of accessibility markers, and establish a scaling system. Within this scope, citation and reference processes, particularly in the social sciences, often involve the frequent use of the surname of the cited author. Based on the fundamental assumptions of the theory, the preference for low cognitive accessibility mechanisms in this process has been considered a natural tendency due to the nature of scientific writing traditions. Thus, assuming that low-accessibility markers are predominantly used, this study focuses on their classification and discussion. For this purpose, 41 Turkish scientific research articles published in 2023 were selected as the database of this study, specifically limited to the field of political science. The findings indicate that a total of 2,670 citations/references were made, with 97.47% using only the surname, 0.93% using the full name, 0.37% including a qualifier with the full name, and 0.11% utilizing a short definite description. Moreover, the Qualifier+Surname structure, which was not included in Ariel’s Accessibility Theory, was identified as the Second most frequently used accessibility marker, with a usage rate of 1.12%. This contributes to the theory by high lighting an additional marker. Based on the findings of this study, low-accessibility markers used in citations and references in scientific research articles have been classified within the relevant field.