Bu çalışmada Türk kültüründe içerisinde organ adları geçen alkış ve kargışlar üzerinde durulmuştur. Alkış (dua) sözcüğü Eski Türkçe “beğenmek, övmek, medh ü sena etmek, şükretmek, hamdetmek” anlamına gelen alka- ve kargış (beddua/ilenç) ise karġa- “beddua etmek” fiilinden gelmektedir. Alkış ve kargışlar, uzun süre araştırmacıların ilgisini çeken bir konu olmuştur. Türkçede en eski dönemlerden, sözlü gelenekten, itibaren pek çok konu hakkında alkış ve kargışlar söylenmiş ve bunlar yazılı dile aktarılmıştır. Bu alkış ve kargışlar genel dilde yer almakla birlikte bunların dışında halk ağzında yer bulan pek çok alkış ve kargış da bulunmaktadır. Türkçede yer alan bu alkış ve kargışlara bakıldığında içerisinde organ adları ile kurulan bazı alkış ve kargışların olduğu dikkati çekmektedir. Organ adlarının alkış ve kargışlarda yer bulması, halkın sevinçli, acılı, kızgın, umutlu vb. oldukları anlarda özellikle tercih ettikleri organ adlarını göstermesi bakımından önemlidir.  Bu çalışmaya Türk kültüründe daha önceden derlenmiş olan, pek çok yöreye ait, iyi ve kötü dilekleri bildirmek üzere oluşturulan, en çok kullanılan, organ adları ile kurulan alkış ve kargışlar malzeme olarak alınmıştır. Buna göre, çalışmaya malzeme olan bu alkış ve kargışlar, içerisinde ağız, ayak, baş, dil, el, göz, yüz sözcüğü bulunan organ adlarından derlenmiştir. Çalışmada öncelikle, organ adları alfabetik olarak sıralanmış, her bir organ adının anlamı ve kökeni hakkında bilgi verildikten sonra Türk kültüründe bu organ adları ile kurulan alkış ve kargış örnekleri sıralanmıştır. Böylelikle hangi organ adı ile kurulan alkış ve/veya kargışın daha sık, hangisinin daha seyrek kullanıldığı ve bunların nedenleri gösterilmeye çalışılmıştır. Buna göre çalışmada baş, el ve göz ile kurulan alkış ve kargışların ağız, ayak, dil, yüz ile yapılanlardan daha fazla olduğu görülmüş, bu da insan vücudunun temel organlarıyla kurulan alkış ve kargışların diğer organlarla kurulanlara oranla alkış ve kargışlarda daha fazla yer bulduğunu göstermiştir. Elbette ki alkış ve kargış üzerine yapılmış olan çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışma da, organ adları ile kurulan alkış ve kargışlar üzerinden alkış ve kargış çalışmalalara katkı sağlayacak ve bu alandaki boşluğu dolduracaktır.

This study focuses on prayers and curses with organ names in Turkish culture. The word prayer (alkış-dua) comes from the Old Turkish verb alka-, which means “to like, praise, praise, thank, praise” and curses (kargış/beddua/ilenç) comes from the verb karġa- “to curse”. The prayer and curses have long been a subject of interest for researchers. Since the earliest periods in Turkish from the oral tradition, prayer and curses have been uttered about many subjects and these have been transferred to written language. Although these prayer and curses are included in the general language, there are also many prayer and curses that find their place in the folklore. When we look at these prayer and curses in Turkish, it is noteworthy that there are some prayer and curses formed with organ names. The inclusion of organ names in prayer and curses are important in terms of showing the organ names that people especially prefer when they are joyful, painful, angry, hopeful, etc.  In this study, prayer and curses, which were previously compiled in Turkish culture, belonging to many regions, formed to express good and bad wishes, and formed with the most commonly used organ names, were taken as material. Accordingly, these prayer and curses, which are the material of the study, were compiled from organ names that contain the words mouth, foot, head, tongue, hand, eye, face. In the study, firstly, the organ names are listed alphabetically, after giving information about the meaning and origin of each organ name, examples of prayer and curses formed with these organ names in Turkish culture are listed. In this way, it was tried to show which prayer and/or curses formed with which organ name are used more frequently and which are used less frequently and the reasons for these. Accordingly, it was observed that the prayer and curses formed with the head, hand and eyes were more frequent than those formed with the mouth, feet, tongue and face, which showed that prayer and curses formed with the basic organs of the human body found more space in prayer and curses than those formed with other organs. Of course, there are studies on prayer and curses. However, it is thought that this study will be a source of prayer and curses formed with organ names and that prayer and curses will be examined from a different perspective.