Edebiyatta “ben” ve “benlik” kavramı son dönemlerde üzerinde tartışılan hususlardan biridir. “Ben”in anlatımını takip etmek aslında şairin ve dönemin şiire, sanata, topluma, felsefeye bakışını belirleyip yansıtmaktadır. Şair dünyaya “ben” gözüyle bakmakta, “ben”in düşüncelerini, yaşam şeklini, hayata bakış tarzını şiirine yansıtmaktadır. Bu durum klasik Türk şiiri söz konusu olduğunda geleneğin belirlediği sınırlar dâhilinde olsa bile geçerliliğini korumaktadır. Dolayısı ile “ben”in incelenmesi aslında sanatçının ve sanatçının dünyaya bakışının incelenmesi anlamına gelmektedir.

Klasik şiirin geleneksel kalıpları şiirin nasıl yazılacağını, konularının neler olacağını büyük ölçüde belirlemiştir. Sanatçı bu kalıplar içinde kalarak orijinal bir söylem gerçekleştirmek zorundadır. Bu sınırlılıklar içinde sanatçının “ben”ini ortaya koyması da kalıpların izin verdiği ölçüde gerçekleşebilmektedir.

Osmanlı toplumunun 16. yüzyıldan sonra geleneğin içerinde değişmeye başlayan ve değişikliği arayan sosyolojik yapısının yansımaları şiirde özellikle 17. yüzyıldan itibaren görülmeye başlar. Bu yüzyılda Hikemî Şiir, Sebk-i Hindî, Mahallî Tarz gibi değişim arayışlarında toplumsal değişimin etkisi önemlidir. Bununla birlikte sanatın değişimi isteyen, orijinalliği gerektiren yapısı ve sanatçıların kişisel özelliklerinin de etkisi ile şiirde değişim süreci hızlanmıştır. Bu durum şairin şiirindeki varlığında da değişikliğe sebebiyet vermiştir. Şairin şiirdeki varlığı soyut ve idealize bir görünümden somut ve hayatın içinde bir “ben”e doğru dönüşmeye başlamıştır.

Bu çalışma kapsamında 15. yüzyıldan itibaren şairin “ben”inin şiirdeki yeri genel çerçevesi ile değerlendirilmiş, 18. yüzyıl şairi Enderunlu Fâzıl’ın Divan’ında kendisine yer verişi incelenmiştir. Gelenekle örtüşen hususlar ve şiirdeki yeni “ben” ortaya konulmuş, toplumsal dönüşümün sanattaki dönüşüme etkisi, toplumsallıktan bireyselliğe geçiş süreci üzerine bir inceleme gerçekleştirilmiştir.

The concept of “I” and “self” in literature is one of the issues that have been discussed recently. Following the narrative of the “I” actually determines and reflects the poet's and the period's view of poetry, art, society and philosophy. The poet looks at the world through the eyes of “me” and reflects “me”’s thoughts, lifestyle, and outlook on life in his poems. When it comes to classical Turkish poetry, this situation remains valid even within the limits set by tradition. Therefore, analysing the ‘I’ actually means analysing the artist and the artist's view of the world.

The traditional forms of classical poetry largely determined how poetry was to be written and what its subjects were to be. The artist has to realise an original discourse by staying within these forms. Within these limitations, the artist can reveal his/her ‘self’ to the extent permitted by the forms.

The reflections of the sociological structure of Ottoman society, which began to change and seek change within the tradition after the 16th century, begin to be seen in poetry especially from the 17th century onwards. In this century, the impact of social change is important in the search for change such as Hikemî Şiir, Sebk-i Hindî, and Mahalli Tarz.However, the process of change in poetry has accelerated due to the structure of art that requires change and originality and the personal characteristics of the artists. This situation has also caused a change in the poet's presence in his poetry. The poet's presence in poetry has begun to transform from an abstract and idealized appearance into a concrete and real-life "I".

Within the scope of this study, the place of the poet's ‘I’ in poetry from the 15th century onwards has been evaluated with its general framework, and the 18th century poet Enderunlu Fâzıl's inclusion of himself in his Divan has been analysed. The issues that overlap with the tradition and the new ‘I’ in poetry have been revealed, and an analysis has been made on the effect of social transformation on the transformation in art and the process of transition from sociality to individuality based on Enderunlu Fâzıl.