Eski Türk Edebiyatına ait eserlerde sanat endişesi, söyleyiş ve manada, biçim ve muhtevada güzele ulaşma çabası yanında öğreticilik, eğitme amacı da güdülmektedir. Bu yüzden Eski Türk edebiyatını oluşturan edebî eserlerin bir yönü de öğreticiliktir. Divanlarda didaktik, hikmet tarzında yazılan birçok şiirle karşılaşılabilmektedir. Sanat endişesiyle bile kaleme alınan eserlerde az veya çok nasihat verici sözlerle, ifadelerle; ayet ve hadislerle, mesel ve atasözleriyle desteklenmiş öğüt mesajlarını görmek mümkündür. Belli başlı öğüt veren müstakil eserler var: nasihat-nâmeler, pend-nâmeler vb. Bunlar dışında divanlarda da “mev’ize, nasihat” türünde şiirler yer almaktadır. Eğitmek amacıyla yazılmamış eserlerde bile öğüt vermek, iyiye sevk etmek için öğretici söylemlere veya hikâyelere yer verildiği görülmektedir. Bazı mesnevîlerde nasihat beyitleri dışında öğüt içeren bölüm olarak “mev’ize” başlıklı manzumeler de bulunmaktadır. Mesnevî planındaki giriş, konunun işlendiği bölüm (hikâye) ve hâtime (bitiş) bölümlerinde karşılaşılabilen bu başlıkta şairin çeşitli konularda öğüt ve hikmetli söylemlere yer verdiği görülmektedir. “Mev’ize” başlığını taşıyan bu manzumelere her türden ve her yüzyılda yazılmış mesnevîlerde rastlanır.

Çalışmada mev’izenin kavram olarak anlamı, içeriği, tür ve tarz adı olarak kullanımı konusuna değinildikten sonra aşk konulu mesnevîlerdeki mev’izeler incelenmiştir. Makale kapsamını aşmamak için çalışmada bir sınırlandırma yapılarak sadece XVI. yy.’a ait aşk mesnevîleri esas alınmıştır. İçinde mev’ize olan incelenen mesnevîlerden yola çıkarak mev’izenin mesnevîdeki yeri, konusu, oranı ve fonksiyonu hakkında bir değerlendirme yapılmaya çalışılmıştır. Yapılan incelemenin sonucunda mev’izenin mesnevinin düzleniş biçiminde yer alan bir parça ve içerik kompozisyonunda fonksiyonu olan bir manzume olduğu tespit edilmiştir. Mev’izenin tür ve tarz adı olarak kavram genişliğine ve daha kapsamlı araştırmaya muhtaç bir konu olduğuna da dikkat çekilmiştir.

In the works of Old Turkish Literature, in addition to artistic aim and efforts to achieve beauty in expression and meaning, form and content, the purpose of educating and training is also pursued. Therefore, one aspect of the literary works belongs to Old Turkish Literature is educational. Many poems written in didactic and wisdom style can also be encountered in the divans- works of poetry. It is possible to see messages of advice supported by more or less advising words and expressions, verses and hadiths, parables and proverbs, even in works written with artistic concerns. There are individual works that give specific advice: advice-books, pend-books, etc. Apart from these, there are also poems in the divan in the genre of “mev’ize” and “advice”. Even in works that were not written for the purpose of educating, it is seen that didactic discourses or stories were included to give advice and encourage goodness. In some masnavis, in addition to the advice couplets, there are also poems titled “mev’iza” as a section containing advice.

In this title, which can be encountered in the introduction, the section where the subject is illustrated (the story) and the Hâtime (the ending) sections of the masnavi plan, it is seen that the poet includes advice and wise discourses on various subjects. These poems, bearing the title “mev’iza”, are encountered in masnavis written in every genre and in every century. In this study, after discussing the meaning of mev’iza as a concept, its content and its use as a genre and style name, the mev’izas in love-themed masnavis were analyzed. In order not to exceed the scope of the article, a limitation was made in the study and only masnavis on theme of love from the 16^th century were taken as basis. Based on the analyzed masnavis that include mev’iza, a conclusion has been made about the place, subject, proportion and function of mev’iza in the masnavi. As a result of the analysis, it was determined that the mev’iza is a piece in the arrangement of the masnavi and a poem part that has a function in the content composition. It has also been pointed out that mev’iza, as a genre and style name, is a subject that needs conceptual breadth and more comprehensive research.